Türkiye ve Dünya gündemi (2 Temmuz 2024)

Sinan Ateş davası, Kayseri vakası

2 Temmuz Salı gününden herkese günaydın.

Türkiye’nin yakın tarihinin en acı olaylarından Madımak Katliamı’nın üzerinden 31 yıl geçti. 2 Temmuz 1993’te Pir Sultan Abdal şenlikleri için Sivas’a gelen Asım Bezirci, Nesimi Çimen, Muhlis Akarsu, Metin Altıok ve Hasret Gültekin’in de aralarında bulunduğu 33 kişi Madımak Oteli’nde yanarak veya dumandan boğularak öldü. Aralarında Aziz Nesin’in de bulunduğu 51 kişi de kendi olanaklarıyla, ağır yaralarla kurtuldu. Tehlikeli bir provokasyonla başlayan katliam, sonrasında da “zaman aşımı” ile cezasızlığa sürüklenen dava süreci ile o gün açılan onulmaz yaraları derinleştirdi. Ümit Kıvanç, katliam sürecini, öncesi ve sonrasıyla anlattığı “Çok Kötü Bir Şey Oldu” belgeseline dair sorularımızı politika yayınımız Spektrum‘da yanıtladı.

Küresel piyasalarda son durum ve günlük değişimler.
Değerler piyasa kapanışının ardından Investing üzerinden sağlanmıştır.

Bugün ayrıca bültende, kabinedeki bakan değişikliklerini, Sinan Ateş cinayeti ve 10 Ekim Gar Katliamı davalarını, Kayseri’de 67 kişinin gözaltına alındığı sığınmacı karşıtı olayları, Bakan Şimşek’in ekonomi ve asgari ücrete dair açıklamalarını, yükselmeyi sürdüren açlık sınırını, Fransa seçimlerinin yankılarını ve EURO 2024’teki son gelişmeleri bulabilirsiniz.

•   BIST 100 endeksi günü 99,0 milyar TL hacim ve %2,86 kayıpla 10.343 puan seviyesinden tamamladı. Güne pozitif bir açılışla başlayan ve sabah saatlerinde 10.680 puan seviyesine kadar yükselen endeks, Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek’in ‘borsada kazanç vergisi’ açıklamasının ardından yönünü baş aşağı çevirdi. Böylece endekste son ayların en sert günlük düşüşü de kaydedilmiş oldu.

•   TÜRK-İŞ verilerine göre Haziran’da açlık sınırı 19 bin 978 liraya, yoksulluk sınırı da 61 bin 820 liraya yükseldi. Bekâr bir çalışanın “yaşama maliyeti” ise aylık 24 bin 614 lira oldu.

• Bununla birlikte: Verilere göre gıda enflasyonu yıllık bazda %82,96 olarak tespit edildi. Temel giderler ise son altı ayda 12 bin 800 lira artış gösterdi.

•   Konut kiralarında %25 zam sınırı 1 Temmuz Pazartesi itibarıyla sona erdi. Uygulamanın sona ermesiyle birlikte kiralarda yeniden tüketici enflasyonu (TÜFE) belirleyici olacak. Kira artış oranı, 12 aylık enflasyon ortalamalarına göre belirlenecek.

• Bir adım sonrası: Temmuz ayının kira artış oranı, Haziran enflasyon rakamları ile netleşecek. Haziran ayı enflasyon verisi ise 3 Temmuz 2024 Çarşamba günü saat 10.00’da açıklanacak.

•   İTO verilerine göre Haziran’da bir önceki yılın aynı dönemine göre İstanbul’da perakende fiyatlar (TÜFE) %82,14, toptan fiyatlar (ÜFE) ise %60,49 artış gösterdi. Aylık bazda artış ise perakendede %3,42, toptanda %3,85 oldu.

•   İSO Türkiye imalat PMI (satınalma yöneticileri endeksi) Haziran’da 47,9’a gerileyerek, üçüncü ay üst üste eşik değer olan 50’nin altında kaldı ve 2024’ün en düşük seviyesine indi.

• Geniş açı: Neredeyse tüm sektörlerde istihdam düşüş gösterirken en belirgin daralma tekstil sektöründe yaşandı. Sektörlerin çoğunluğunda üretim ve yeni siparişler yavaşlama kaydetti.

•   Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, BloombergHT canlı yayınında açıklamalarda bulundu. Gelişmekte olan ülkeler arasında en yüksek ikinci asgari ücretin Türkiye’de olduğunu ifade eden Şimşek, yurt dışı çıkış harcına yapılan zammın depremin yarattığı maliyetleri karşılamada kullanılacağını savundu.

• Bununla birlikte: Şimşek, hâlihazırda çok güçlü bir kaynak girişi olduğunu belirterek gri liste kararının ardından giren dövizin dezenflasyon sürecini etkilememesi için çalıştıklarını vurguladı. Şimşek’in borsadan elde edilecek kazancın vergilendirileceğini açıklaması üzerine Borsa İstanbul %2,5 değer kaybetti.

•   Bloomberg HT Tüketici Güven Endeksi Haziran’da bir önceki aya göre 4,02 puan artışla 70,12 değerini aldı. Buna göre tüketicinin hem mevcut durum algısında hem de gelecek 12 aya ilişkin beklentilerde iyileşme izlendi. Tüketici Beklenti Endeksi 0,7 puan artışla 71,35 değerini, Tüketim Eğilimi Endeksi ise 3,04 puan artışla 62,58 değerini aldı.

İŞ DÜNYASI & TEKNOLOJİ

•   Çin’de Beijing Tianbing şirketi tarafından yapılan Tianlong-3 adlı roket, Pazar günü roket ile test iskelesi arasındaki yapısal bir sorun nedeniyle deneme sırasında yanlışlıkla fırlatıldı.

• Bilanço: Roketin Gongyi şehrinin yakınlarında dağlık bir alana düştüğü ve patladığı belirtildi. Olayla ilgili başlatılan soruşturmanın ilk bulgularına göre kazada can kaybı yaşanmadı.

•   Boeing, zor durumdaki ABD’li uçak parçaları üreticisi Spirit AeroSystems’ı 4,7 milyar dolar karşılığında satın almak üzere anlaşmaya vardığını duyurdu. Spirit’in net borcu da dâhil olmak üzere toplam işlem değerinin yaklaşık 8,3 milyar dolar olduğu bildirildi. Anlaşma çerçevesinde Spirit’in Airbus’a üretim yapan kanadının da Airbus’a satılması bekleniyor.

• Bir adım geriden: Son haftalarda üretim hattında yaşanan kalite kontrol kaynaklı krizlerle gündemde olan Boeing ve tedarikçisi Spirit AeroSystems’in 737 MAX imalatında “kalite kontrol gerekliliklerine uymadığına dair birçok örneğin tespit edildiği” bildirilmişti.

•   BlackRock, İngiliz veri firması Preqin’i 2,55 milyar sterlin karşılığında satın almak üzere anlaşmaya vardığını açıkladı. Varlık yönetim devi, portföy yönetimi platformu Aladdin’e entegre edeceği şirket ile 2024 yılında 240 milyon dolar gelir elde etmeyi beklediğini bildirdi.

•   Haluk Levent, kendi adına kripto para çıkardığını duyurdu. Kripto para borsası Bitexen üzerinden ön satışa açılan “HALUK” isimli kripto paradan elde edilen gelirlerin, deprem bölgesinde inşa edilen okullara aktarılacağı ifade edildi.

• Ayrıntılar: Toplam arzı 5 milyar adet olarak belirlenen HALUK token’ın ön satışları, Eylül ayına kadar devam edecek. Dileyen kullanıcılar, bu süre içinde tanesi 5 kuruştan en az 20 adet HALUK token satın alabilecek.

DÜNYA

•   Binlerce Ultra-Ortodoks Yahudi, yüksek mahkemenin askerlik hizmetine başlamaları yönündeki hükmüne karşı düzenlenen protesto sırasında, Kudüs’ün merkezinde İsrail polisiyle çatıştı.

• Ayrıntılar: Protestocular, polise ve kendisi de Ultra-Ortodoks bir partiden bakan olan Yitzhak Goldknopf’un arabasına taşlarla saldırdı. Kalabalığı dağıtmak için tazyikli su kullanılırken atlı polisler devreye girdi.
• Bir adım geriden: İsrail Yüksek Mahkemesi, askerlik muafiyeti bulunan Ultra-Ortodoks Yahudi ilahiyat fakültesi öğrencilerinin askere alınmaya başlaması gerektiğine hükmetmişti.

•   Lübnan’ın güneyinden, İsrail’in kuzeyine bir kez daha saldırı düzenlendi. İsrail, saldırılara karşılık olarak Lübnan’daki Hizbullah hedeflerini vurdu. İran’ın BM Daimi Temsilciliği, İsrail’in Lübnan’a kapsamlı bir saldırı düzenlemesi hâlinde savaşın başlayacağı uyarısında bulundu.

• Açıklama: İsrail Dışişleri Bakanı Yisrael Katz, İran’a cevabının açık olduğunu belirterek “Hizbullah ateşi kesmez ve Güney Lübnan’dan çekilmezse, güvenlik yeniden tesis edilinceye ve halk evlerine dönünceye kadar Hizbullah’a karşı tam güçle harekete geçeceğiz” dedi.

•   ABD ordusu, İsrail-Lübnan sınırındaki çatışmaların şiddetlenmesinin ardından aralarında Stuttgart’taki Avrupa Komutanlığı’nın (USEUCOM) da bulunduğu Avrupa’daki bazı askerî üslerinde “Charlie” olarak bilinen yüksek alarm seviyesine geçti.

• Perspektif: ABD ordusuna göre bu seviyeye, “bir olay meydana geldiğinde veya bir tür terör eylemi veya bireyleri ya da tesisleri hedef alma olasılığını gösteren istihbarat bilgileri alındığında” geçiliyor. Charlie, en yüksek alarm seviyesi olan “Delta”nın bir altında bulunuyor.

•   Fransa’da seçimlerin ardından aşırı sağ karşıtı göstericiler, Paris’te Cumhuriyet Meydanı’nda toplanarak seçim sonuçlarını protesto etti. Güvenlik güçleri, Cumhuriyet Sokağı’nda göstericilere biber gazıyla müdahale etti. Bazı eylemciler, Lyon’un 1. bölgesindeki belediye binasına girmeye çalıştı.

• Bir adım geriden: Fransa’da erken genel seçimlerin ilk turunu aşırı sağ kazandı. Ulusal Birlik Partisi yüzde 33 oy oranıyla sandıktan birinci çıktı. Sol kanadın Halk Cephesi oyların yüzde 28’ini alırken, Macron’u destekleyen merkez partiler ise yüzde 21’de kaldı.

TÜRKİYE

•   Resmî Gazete’de yayımlanan Cumhurbaşkanlığı kararıyla Sağlık Bakanı Fahrettin Koca ile Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı Mehmet Özhaseki görevden alındı. Sağlık Bakanı olarak İstanbul İl Sağlık Müdürü Kemal Memişoğlu; Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı olarak Murat Kurum atandı.

• Bir adım geriden: Mehmet Özhaseki, dün akşam saatlerinde sağlık problemleri nedeniyle görevinden istifa ettiğini açıklamıştı.
• Perspektif: 31 Mart yerel seçimleri sonrası Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın kabinede değişikliğe gitmek için çalışmalara başladığı kulislere yansımıştı. Murat Kurum, yerel seçimlerde İBB başkan adaylığı için yarışmış ve kaybetmişti.

•   Ankara Tren Garı Meydanı’nda 10 Ekim 2015’te IŞİD’in düzenlediği terör saldırısında 103 kişinin hayatını kaybetmesine ilişkin görülen davada karar açıklandı. Davada tutuklu 10 sanığa ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası verilirken, tutuklu sanık Erman Ekici 101 kez ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası aldı.

• Öte yandan: Davanın avukatlarından İlke Işık, sanık Ekici’nin “insanlığa karşı suç” suçlamasından beraat etmesini eleştirdi.
• Editörün önerisi | Ankara Gar katliamı: 10 sanık için karar günü

•   İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin Kanal İstanbul Projesi’ne yönelik açtığı dava sonuçlandı. İstanbul 11. İdare Mahkemesi, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nın yaptığı imar planı değişikliğinin hukuka uygun olmadığına hükmederek Kanal İstanbul Yenişehir Rezerv Yapı Alanı’nın imar planını iptal etti.

• Öte yandan: Kanal İstanbul Projesi’ne yönelik diğer davalar ise sürüyor. Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) raporuna ilişkin dava, Danıştay’da görülüyor.

•   Diyarbakır’da Suriye uyruklu üçü çocuk beş kişinin ikamet ettiği ev, yanıcı madde kullanılarak kundaklandı. İtfaiye ekiplerinin müdahalesiyle yangın kontrol altına alınırken, polis ekipleri yaptıkları incelemede evi kundaklayan iki kişinin Suriye uyruklu olduğunu belirledi.

•   İstanbul Kemerburgaz’da Oğuz Murat Aci’nin ölümüne neden olan trafik kazasını yapan oğlunu yurt dışına kaçıran Eylem Tok’un ABD’de görülen Türkiye’ye iade duruşmasında tutukluluk hâlinin devamına karar verildi.

DAVA

Sinan Ateş davası: Azmettirici suçunu itiraf etti, duruşma ertelendi

Eski Ülkü Ocakları Başkanı Sinan Ateş’in öldürülmesine ilişkin 22 sanığın yargılandığı dava Ankara 32. Ağır Ceza Mahkemesi’nde görüldü. MHP’nin davaya katılma talebi reddedildi. Duruşma 2 Temmuz’a ertelendi.

Sinan Ateş’in eşi Ayşe Ateş, duruşmaya 5 polis koruması eşliğinde ve çelik yelek giyerek geldi. Ateş, çelik yeleği duruşma salonuna girişte çıkardı.

• Duruşmayı CHP Genel Başkanı Özgür Özel ve eski Genel Başkan Kemal Kılıçdaroğlu da takip etti. Ayşe Ateş, Özgür Özel ve Kemal Kılıçdaroğlu, duruşmanın ilk bölümünü yan yana oturarak takip etti. İlk aranın verilmesinin ardından Özgür Özel duruşmadan ayrılırken Ateş, duruşmayı Kılıçdaroğlu ile takip etmeyi sürdürdü.

Cinayeti planlayan ve organize eden Doğukan Çep, salona getirildiği sırada “Bay Kemal nerede” diye bağırınca, jandarma eşliğinde salondan çıkarıldı. Çep, daha sonra mahkeme başkanının talimatıyla yeniden salona getirildi.

İlk duruşmada sanık Eray Özyağcı, polise ve savcılığa verdiği ifadeyi değiştirerek, kendisini Doğukan Çep’in azmettirdiğini söyledi. Çep ise mahkeme başkanının, “Sen mi azmettirdin?” sorusuna, “Ben azmettirdim” yanıtını verdi. Çep daha sonra ise Sinan Ateş’in nasıl öldüğünü bilmediğini söyledi:

“Ben öldürmeye gitmedim. Ölmesini istemezdim. Kimin mermisiyle öldüğünün araştırılmasını istiyorum. Yanındaki Selman’ın mermisiyle karnından vurulduğunu düşünüyorum.”

Ne olmuştu? 

Sinan Ateş, 30 Aralık 2022’de arkadaşı Selman Bozkurt ile Çankaya ilçesi Çukurambar semtindeki Kızılırmak Mahallesi’nde bir binadan çıktıkları sırada silahlı saldırıya uğramıştı.

Ankara Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından hazırlanan 145 sayfalık iddianame, Sinan Ateş’in eşi Ayşe Ateş’in ve birçok siyasi partinin tepkisini çekmiş; Ayşe Ateş yaptığı açıklamada, “Olay gerçekleşir gerçekleşmez bu iddianameyi yazıp önümüze koyabilirlerdi. 1,5 yıl bekleyip çok basit, adi bir cinayet vakası gibi servis edilerek asıl faillerin alenen korunup kollandığı çok açık. Kocamı kimin öldürdüğü de, katilleri kimlerin koruduğu da gayet net” demişti.

KAYSERİ

Agos

Kayseri’de sığınmacı karşıtı olaylar: 67 kişi gözaltına alındı

Melisa Gülbaş

Kayseri’de Melikgazi ilçesine bağlı Danişmentgazi Mahallesi’nde Suriye uyruklu bir kişinin, amcasının 7 yaşındaki kızına cinsel istismarda bulunduğunun iddia edilmesinin ardından Kayseri Cumhuriyet Başsavcılığı’nca soruşturma başlatıldı.

Kayseri Valiliği Suriyeli olduğu belirtilen şüphelinin, “Suriye uyruklu bir çocuğa yönelik taciz sonrası” gözaltına alındığını belirtti. İ.A.’nın gözaltına alınıp ardından tutuklanması göçmenlere yönelik tepkiyi artırdı. Binlerce kişi, olayın yaşandığı mahallede Suriyelilere ait dükkan ve otomobillere saldırdı. Melikgazi ilçesindeki Danişmentgazi, Osmanlı, Selçuklu, Hürriyet ve Aydınlıkevler mahallelerinde iş yeri ve araçların hasar aldığı görüldü. İçişleri Bakanı Ali Yerlikaya olaylarla ilgili 67 kişinin gözaltına alındığını açıkladı.

• Cumhurbaşkanı Erdoğan’dan açıklama: Cumhurbaşkanı Erdoğan, “Toplumda yabancı düşmanlığını ve sığınmacı nefretini körükleyerek hiçbir yere varılmaz. Siyasi kazanım uğruna nefret siyasetine tevessül edilmesini acizlik olarak görüyoruz” dedi.

Öte yandan: Uluslararası ajanslar, El Bab ve Azez’de, 1 Haziran’da yaşanan olaylara ait görüntüler aktardılar. Görüntülerde Türkiye’nin bazı askerî üsleri çevresinde toplanıldığı; araçların yakıldığı, ateş açıldığı ya da zarar gördüğü; PTT binalarının hedef alındığı görülüyor. Bölgede yaşanan olaylar, Cumhurbaşkanı Erdoğan ile Beşar Esad’ın görüşme olasılığı hakkında çıkan haberler ile de ilişkilendiriliyor.

Nasıl başladı?

7 yaşındaki kız çocuğuna cinsel taciz iddiasının mahalleliler arasında duyulmasının ardından kalabalık gruplar sokağa indi. Göçmen karşıtı sloganlar eşliğinde Suriyelilere ait dükkanlar ve evler ateşe verildi, araçlar parçalandı. Sosyal medyadan paylaşılan görüntülerde yakılmış, tahrip edilmiş, ters çevrilmiş araçlar ile dükkan ve eşyaların aldığı hasar görüldü.

• Bölgeye gelen Kayseri İl Emniyet Müdürü Atanur Aydın, yaptığı açıklamada, “Mağdur şahıs Türk değil. Şu anda şüpheli şahıs gözaltında” dedi. Aydın, sokağa inen mahalleliye evlerine geçmeleri çağrısında bulundu.
• Protestolarda 14 emniyet mensubu ve 1 itfaiye eri yaralandı.
• Kayseri’deki olaylar sonrası Hatay, Adana, Şanlıurfa ve Gaziantep’te de Suriyelileri hedef alan gösteriler düzenlendi.

Bakanlık araya girdi

Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı, istismara uğrayan çocuğun annesi ve kardeşleri ile beraber devlet koruması altına alındığını, davaya müdahil olacaklarını açıkladı. Bakanlıktan yapılan açıklamada, “Uzman ekiplerimiz tarafından çocuğa ve ailesine yönelik psikososyal destek süreci başlatılmıştır. Bakanlık olarak dava sürecine müdahil olarak suçlunun en ağır cezayı almasının yakın takipçisi olacağız” denildi.

2021 Ankara protestoları

2021’de Ankara’nın Altındağ ilçesinin Battalgazi mahallesinde Suriyeli bir grup ve mahalleli arasında kavga çıkmış, çıkan kavga sonucu yaralanan iki kişiden biri olan Emirhan Yalçın hayatını kaybetmişti.

• Arka plan: Yalçın’ın hayatını kaybetmesinin ardından, Önder ve Battalgazi mahallelerinde gerginlik çıkmış, kalabalık bir grubun düzenlediği yürüyüşün ardından iki mahallede yaşayan Suriyelilerin evleri ve dükkanları hedef alınmıştı. Suriyelilere ait dükkan ve araçlar tahrip edilmiş, araçlar devrilmiş ve sokaklarda ateş yakılmıştı.
• Ankara Emniyet Müdürlüğü olaylara karıştıkları tespit edilen 76 kişinin yakalandığını açıklamış, AK Parti Sözcüsü Ömer Çelik, “Suç bireyseldir, suçlular adalet önünde hesap verecek” ifadelerini kullanmıştı.

Türkiye’deki göçmen sayısı

Göç İdaresi’nin verilerine göre, Türkiye’de yaşayan Suriyeli sığınmacı sayısı 3 milyon 113 bin 278. En çok sığınmacının yaşadığı şehir ise 530 bin 612 kişi ile İstanbul. İBB Başkanı Ekrem İmamoğlu ise sadece İstanbul’daki mülteci sayısının 2,5 milyon olduğunu belirtiyor.

• Dahası: İstanbul’u 430 bin kişiyle Gaziantep ve 273 bin kişiyle Şanlıurfa takip ediyor. Toplam nüfusa oranla en çok Suriyeli mülteci ise %16,57 ile Gaziantep ve %14,27 ile Hatay’da yaşıyor.

KÜLTÜR & SANAT

•   Pearl Jam, grup üyelerinin geçirdiği hastalıklar nedeniyle Londra’dan sonra Berlin’deki konserlerini de iptal etti. Grupta kimlerin, ne hastalık geçirdiği açıklanmadı ama solist Eddie Vedder’ın Dublin’deki konser sırasında hastalandığı biliniyordu.

•   Eserleriyle Arnavutluk’taki Enver Hoca rejimine meydan okuyan 88 yaşındaki Arnavut edebiyatçı İsmail Kadare, geçirdiği kalp krizi nedeniyle kaldırıldığı hastanede hayatını kaybetti.

•   Hollandalı ressam, heykeltıraş ve grafik sanatçısı Jacqueline de Jong, 85 yaşında hayatını kaybetti. De Jong, 1960’ların başında Sitüasyonist Enternasyonal içerisinde de faaliyet göstermiş, “Situationist Times”ı çıkaran ekipte yer almıştı.

ALTERNATİF GÜNDEM

•   Madrid’de 1 Ocak 2022’den sonra ikamete başlayanlara ait 2006 ve öncesi dizel ile 2000 ve öncesine ait benzinli araçların kente girişi yasaklandı. Yasağa uymayanlara 200 avro ceza verilmesi ve yeni uygulamanın 400 bine yakın eski aracın kente girişini engellemesi öngörülüyor.

•   Kocaeli’de güvenlik güçleri, tarihî eser kaçakçılığı yaptığından şüphelenilen zanlının evinde yaptığı aramada, Roma dönemine ait olduğu değerlendirilen bir mezar başı heykeli ve altı mezar taşı sütununu ele geçirdi.

•   EURO 2024 son 16 turu maçında Fransa, Belçika’yı 85. dakikada Jan Verthongen’in kendi kalesine attığı golle 1-0 mağlup etti. Gecenin diğer maçında Portekiz, Slovenya’yı penaltı atışları sonucu 3-0 yendi ve çeyrek finalde Fransa’nın rakibi oldu.

AYRILMADAN ÖNCE

 Ne okuyoruz? Masis Kürkçügil’in Spektrum’daki yazısıyla Bolivya’daki darbe girişimini.

 Neyi takip ediyoruz? Emircan Yaman’ın Exante’deki rehberiyle ekonominin haftalık gündemini.

 Nereye gidiyoruz? Internet Archive’ı kurucusu Brewster Kahle’den dinleyip Quando İçgörü için kaleme alan Çiğdem Öztabak’ın haberiyle “evrensel bilginin kalbi”ne.

Kaynak: Aposto

EKOVİZYON DERGİ – ekovizyon.com.tr