Assange’a özgürlük, vergi isyanı
26 Haziran Çarşamba sabahından herkese günaydın.
10 Ekim 2015’te IŞİD’in patlattığı bombalarla 103 kişinin hayatını kaybettiği, yüzlerce kişinin de yaralandığı Ankara Gar Katliamı davasında karar duruşması bugün görülecek. 26 sanıktan 16’sının hâlâ firari olduğu davada, ihmali tespit edilen kamu görevlileri hakkında yapılan suç duyuruları da işleme alınmadı.
Bugün ayrıca bültende, WikiLeaks’in kurucusu Julian Assange’ın özgürlüğüne kavuşmasını, Kenya’da yükselen vergi protestolarına polisin müdahalesini, Rusya’nın misilleme olarak Avrupa yayınlarına getirdiği engellemeyi, çatışma bölgeleri Ukrayna ve İsrail’den son gelişmeleri, OpenAI’ın Çin uyarısını ve Taylor Swift’e “playback” ithamını da bulabilirsiniz.
Küresel piyasalarda son durum ve günlük değişimler.
Değerler piyasa kapanışının ardından Investing üzerinden sağlanmıştır.
• BIST 100 endeksi günü 90,3 milyar TL hacim ve %0,82 kayıpla 10.679 puan seviyesinden tamamladı. Güne güçlü bir açılışla başlayan endeks, öğle saatlerine doğru gelen satışlarla kazançlarını geri vererek karışık bir seyre adım attı ve kapanışını da negatif seviyeden gerçekleştirdi.
• TCMB verilerine göre Nisan’da yıllık bazda %48,42 artış gösteren konut fiyat endeksi, Ekim 2021’den bu yana en yavaş artışı kaydetti. Buna göre konut fiyatlarında reel olarak yıllık %13,3 gerileme görüldü.
• BDDK verilerine göre, 14 Haziran ile biten hafta 29,6 milyar liralık sınırlı gerileme kaydeden kur korumalı mevduatta (KKM) toplam büyüklük 2,07 trilyon lira oldu.
• ABD Hazine Bakanı Janet Yellen, gelecek üç yılda uygun fiyatlı konut finansmanını desteklemek ve konut arzını artırmaya yönelik olarak ek 100 milyon dolarlık program oluşturulacağını duyurdu.
- Neden önemli? Konut fiyatlarının 2000’den 2019’a kadar iki katına çıktığını belirten Yellen, fiyatların ortalama gelirlerden daha hızlı arttığını vurguladı.
İŞ DÜNYASI VE TEKNOLOJİ
• OpenAI, Çin’deki geliştiricilere gönderdiği bildirimde Temmuz ayından itibaren erişim engeli getireceğine dair uyarıda bulundu. Alibaba Group ve Tencent destekli Zhipu AI gibi yerel oyuncular ise kendi ürünlerine geçmeleri için geliştiricilere yönelik teşvikler açıkladı.
- Perspektif: Karar, ABD yönetiminin Çin’in teknolojik ürünlerine baskıyı artırdığı bir dönemde geldi. Open AI, önceki aylarda ürünlerini kamuoyunu manipüle etmek için kullanan en az beş gizli etki operasyonunu durdurduğunu açıklamıştı.
• Avrupa Birliği (AB), Microsoft’u video konferans uygulaması Teams üzerinden Slack ve Zoom gibi rakip platformlara karşı haksız bir avantaj elde etmekle suçladı. Hazırlanan iddianamede AB yetkilileri, Teams uygulamasının “Office” hizmet paketiyle birlikte kullanıma sunulduğuna ve bu durumun haksız rekabete yol açtığına işaret etti.
- Bir adım geriden: Mayıs ayında AB, Microsoft tarafından geliştirilen üretken yapay zeka araçlarını ve hizmetlerini de inceleyeceğini duyurmuştu. İnceleme kapsamında Microsoft’tan Copilot’ın da içlerinde bulunduğu yapay zeka hizmetleri hakkında AB’ye bilgi sağlaması talep edilmişti.
- Ek olarak: Microsoft, kısa bir süre önce ABD’de de OpenAI ve Inflection gibi yapay zeka şirketleriyle yaptığı işbirlikleri nedeniyle düzenleyici kurumlar tarafından inceleme altına alınmıştı.
• Amazon’un, OpenAI’ın ChatGPT’si ile doğrudan rekabet edecek yeni bir yapay zeka destekli sohbet robotu üzerinde çalıştığı bildirildi.
- Ayrıntılar: Business Insider’a konuşan kaynaklar, Metis adı verilen botun Amazon’un Titan’ından daha güçlü bir model olan Olympus’tan güç alacağını açıkladı.
• Önceki hafta 3,3 trilyon doları aşan piyasa değeriyle Apple ve Microsoft’u geride bırakarak dünyanın en değerli şirketi konumuna yükselen Nvidia’nın hisseleri üç günde %6,7 gerileyerek 430 milyar dolar değer kaybetti.
• Google’ın yapay zeka aracı Gemini’a ait uygulama, Türkçe olarak Google’ın Türkiye’deki Play Store uygulama mağazasında erişime açıldı.
• İstanbul Sanayi Odası tarafından açıklanan İSO 500 araştırmasına göre Türkiye’de üretimden satışlarda en büyük kuruluş 484 milyar lirayla bu yıl da Tüpraş oldu. Tüpraş’ı 238 milyar lirayla Ford Otomotiv’in takip ettiği listede 3’ncü sırayı 227 milyar lira ile Star Rafineri aldı. Togg listeye bu yıl ilk kez 42. sıradan girdi.
- Geniş açı: İSO Yönetim Kurulu Başkanı Erdal Bahçıvan, TÜİK verilerine göre yıllık enflasyonun %64,77 olduğu 2023 yılında İSO 500’deki şirketlerin üretimden satışlarının %42,1 artışla 6 trilyon 375 milyar liraya çıktığını ifade etti.
• Otomotiv sektöründe Avrupa Birliği’nin araçların daha güvenli ve standart donanımlarında bu güvenlik paketlerini ekleyerek üretim yapmaları yönünde yapılmış düzenlemelerin 7 Temmuz’da yürürlüğe girmesi Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından 31 Ağustos’a ertelendi.
- Editörün notu: Gazeteci Ahmet Çelik, Genel Güvenlik Yönetmeliği (GSR II) düzenlemesine sektörden gelen tepkileri otomotiv yayınımız Pareto Mobilite için yazmıştı.
DÜNYA
|
|||
Nairobi’de polis göstericilere gerçek mermi ve göz yaşartıcı gaz ile müdahale etti | The Hill • Kenya’nın başkenti Nairobi’de hükümetin yeni vergi düzenlemesine karşı düzenlenen eylemlerde binlerce protestocu parlamentoya girdi. Polis, protestoculara gerçek mermi kullanarak ateş açarken, en az beş protestocu polis tarafından vurularak öldürüldü. Yüzlerce kişinin ise yaralandığı bildiriliyor.
• Fransa’da aşırı sağcı Ulusal Birlik Partisi’nin (RN) 28 yaşındaki lideri Jordan Bardella, göçü kısıtlama ve hayat pahalılığıyla mücadele etme sözü vererek partisinin ülkeyi yönetmeye hazır olduğunu söyledi.
• WikiLeaks kurucusu Julian Assange, ABD yetkilileriyle vardığı anlaşma sonucu hakkındaki bir suçlamayı kabul ederek Birleşik Krallık’ta tutulduğu cezaevinden tahliye edildi. Hükmün açıklanmasının ardından Assange’ın Avustralya’ya geri döneceği belirtildi.
• Kuzey Kore, Mayıs ayından bu yana Güney Kore’ye 1.500’den fazla atık balonu gönderdi. Bazı balonlardaki paketlerde insan dışkısından kaynaklanan kurtlar ve parazitler tespit edildi. Paketlerde Güney’den bağışlanan kesilmiş Batılı kıyafetlerin de olduğu belirtildi.
• Birleşik Arap Emirlikleri (BAE), kürtaja izin verilen durumlara cinsel saldırı ve istismar vakalarını da ekledi. Daha önce BAE’de kürtaja sadece hamileliğin kadının hayatını tehlikeye attığı veya fetüsün deforme olduğunun kanıtlandığı durumlarda izin veriliyordu. |
UKRAYNA – İSRAİL
• İsrail Yüksek Mahkemesi, Ultra-Ortodoks Yahudi ilahiyat fakültesi öğrencilerinin askerlik muafiyetlerine son verdi. Mahkeme, öğrencilerin askere alınmaya başlaması gerektiğine hükmetti.
- Neden önemli? Savunma Bakanı Yoav Gallant’ın Ultra-Ortodoks Yahudilerin askerliğe alınmasına verdiği destek Netanyahu’nun koalisyonundaki çatlakları daha da genişletebilir.
• İran destekli grupların yetkilileri ve analistler, İran destekli gruplardan binlerce savaşçının İsrail’e karşı olası bir geniş çaplı savaşta Lübnan Hizbullah’ına katılmaya hazırlandığını bildirdi.
- Bir adım geriden: İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu, Gazze’deki çatışmaların artık durulabileceğini ima ederek, İsrail’in Lübnan’da Hizbullah’a karşı daha fazla askeri kuzey sınırına gönderme hazırlığında olduğunu açıklamıştı.
• Ukrayna ile Moldova’nın Avrupa Birliği’ne katılım müzakereleri dün başladı. Bu amaçla, Lüksemburg’da Ukrayna ve Moldova ile ayrı ayrı hükümetler arası görüşmeler yapılacak.
• AB Dış İlişkiler ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi Josep Borrell, savaş nedeniyle Rusya’ya uygulanan yaptırımlar çerçevesinde dondurulan 200 milyar avroluk Rus varlıklarının işletilmesinden elde edilen gelirin 1,4 milyar avrosunun gelecek ay Ukrayna’ya aktarılması için anlaşmaya varıldığını duyurdu.
- Bir adım geriden: Borrell, “Zaten alınmış olan bu kararı yeniden gözden geçirmeyeceğiz” sözleriyle kararın Macaristan’ın itirazına rağmen uygulanacağını vurgulamıştı.
• Uluslararası Ceza Mahkemesi (ICC), eski Rusya Savunma Bakanı Sergey Şoygu ve Genelkurmay Başkanı Valery Gerasimov hakkında tutuklama emri çıkardı.
- Bununla birlikte: Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, 2014’te ilhak ettiği Kırım’daki “sistematik insan hakları ihlalleri” nedeniyle Rusya’yı suçlu buldu. Rusya’nın yaşam hakkı, özgürlük ve güvenlik, adil yargılanma, düşünce özgürlüğü, inanç ve basın özgürlüğü ile insanlık dışı ve küçültücü muamele yasağı maddelerini ihlal ettiğine hükmedildi.
• Donald Trump’ın danışmanları, seçimleri Trump’ın kazanması durumunda Rusya ile barış görüşmeleri yapılmadığı sürece Ukrayna’ya askerî yardımların durdurulacağını söyledi.
- Geniş açı: Trump’ın ulusal güvenlik danışmanlarından emekli Korgeneral Keith Kellogg verdiği bir röportajda, Rusya’nın müzakereyi reddetmesi durumunda ABD’nin Ukrayna’ya olan desteğini artıracağını söyledi.
• Rus hükümeti, AB’nin 17 Mayıs’ta Rus yayın kuruluşları Avrupa’nın Sesi, RIA Novosti, Izvestia ve Rossiyskaya Gazeta‘yı engelleme kararına misilleme olarak 81 Avrupa yayınının engellendiğini açıkladı.
- Hangileri? Rusya’nın kara listeye aldığı basın kuruluşları listesinde Politico, EU Observer, İrlanda’nın kamu yayıncısı RTE, Fransa’dan Le Monde ve Almanya’dan Der Spiegel de yer alıyor.
TÜRKİYE
• Cumhurbaşkanı Erdoğan, AK Parti Merkez Yürütme Kurulu toplantısı sonrasında, partisinin 7 il başkanını görevden aldı.
- Ayrıntılar: AK Parti Teşkilat Başkanlığı tarafından yapılan açıklamada Adıyaman, Afyonkarahisar, Erzincan, Gaziantep, Kastamonu, Osmaniye ve Zonguldak il başkanlarının değiştiği bildirildi.
- Bir adım geriden: 31 Mart’taki yerel seçimlerin ardından AK Parti ikinci parti olmuş; Erdoğan “Milletimizin başta değişim ve yenilenme talebi olmak üzere sandık sonuçlarıyla bize ulaştırdığı beklentilerinin tamamının farkındayız” açıklamasında bulunmuştu.
• Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, önceki CHP Genel Başkan Yardımcısı Yalçın Karatepe ile yaptığı toplantının ardından gelen açıklamalarla ilgili “Görüşmeye ilişkin kamuoyuna yönelik mesajlarının tribün ve taraftar kaygısıyla verilmiş olduğunu izledik” yorumunda bulundu.
- Bir adım geriden: Karatepe görüşmenin ardından “Ancak 4 saatin sonunda acı reçeteyi yine vatandaşa çıkaran anlayışlarında bir değişim iradesi olmadığını maalesef gördük” demişti.
• Banu Parlak’ın güzellik merkezine düzenlenen silahlı saldırıyı azmettirme suçundan yargılandıkları davanın Salı günü görülen duruşmasında Dilan ve Engin Polat’ın tahliyesine karar verildi. Ancak başka bir davada tutukluluk kararları devam eden Polat çifti yeniden cezaevine gönderildi.
Ankara Gar katliamı: 10 sanık için karar günü
Ankara 4. Ağır Ceza Mahkemesi’nde görülen Ankara Gar Katliamı Davası’nda davaları süren 26 sanıktan 10’u hakkında karar 26 Haziran Çarşamba günü verilecek. IŞİD üyesi olduğu tahmin edilen 16 zanlı ise hâlâ firari.
- Ankara Cumhuriyet Başsavcılığı, ihmali olduğu yönünde tespitler yapılan bazı kamu görevlileri hakkındaki suç duyurularını iki kez işleme koymama kararı almıştı.
Bir adım geriden: AK Parti, tek başına iktidarı kaybettiği 7 Haziran 2015 seçimlerinin ardından çözüm sürecini rafa kaldırmış; IŞİD ve PKK’nın saldırıları şiddetlenmişti. Dönemin başbakanı Ahmet Davutoğlu, Gar katliamından 9 gün sonra katıldığı televizyon programında “Ankara’daki terör saldırısı sonrasında oylarımız arttı” demişti.
- Sivil toplum örgütleri 10 Ekim 2015’te Ankara Sıhhiye Meydanı’nda “Savaşa inat. Barış hemen şimdi. Barış, emek, demokrasi” sloganıyla bir miting düzenleme kararı aldı. Ankara Valiliği’nden alınan izinle yapılması planlanan mitinge katılacaklar için toplanma alanı olarak Ankara Tren Garı Meydanı belirlendi.
Perde arkası: Ankara’da geçmişte düzenlenen benzer mitingler için kent girişlerinde sıkı güvenlik önlemleri alınırken 10 Ekim öncesinde Ankara’ya girişlerdeki arama noktalarının kaldırıldığı ortaya çıktı. Hem mitingin katılımcıları hem de IŞİD militanları yolda durdurulmadan eylem öncesinde sorunsuz bir şekilde Ankara’ya ulaştı.
- Miting için Sıhhiye Meydanı’nda 2 bin 44 polis görevlendirilmişti. Toplanma alanı olan Gar çevresindeyse yalnızca 129 polis görev aldı ve Gar Meydanı’na gelenler herhangi bir aramadan geçirilmedi.
Yorumlar: Dönemin başbakanı Ahmet Davutoğlu patlamanın meydana geldiği yerin miting alanı değil, miting alanına giden yol olduğu için Ankara Garı’nın önünde güvenlik kontrolü bulunmadığını söylemişti:
“Herhangi bir eksiklik, zaaf söz konusuysa kesinlikle giderilmesi için gerekli tedbirleri alır, ihmal varsa gerekli adımları atarız.”
- Dönemin İçişleri Bakanı Selami Altınok da herhangi bir güvenlik zafiyeti olduğunu düşünmediğini ifade etmişti.
Olay günü
Emek, Barış ve Demokrasi Mitingi, 10 Ekim 2015 Cumartesi günü Ankara’da düzenlenecekti.
Katılımcılar: Birçok sivil toplum kuruluşunun katılım çağrısı yaptığı mitinge, aralarında Tarık Akan, Rutkay Aziz ve Bilgesu Erenus’un da bulunduğu sanatçılar da destek verdiklerini açıkladı.
- Mitingden kısa bir süre önce düzenlenen basın toplantısında DİSK Genel Sekreteri Arzu Çerkezoğlu, “13 yıllık AK Parti politikalarından mağdur olan herkes o gün Ankara’da olacak” dedi.
Neler yaşandı: Miting için gelen katılımcıların sabah saat 10.00’da Ankara Tren Garı önünde buluşması ve buradan Sıhhiye Meydanı’na yürümesi planlanıyordu.
- Ancak katılımcıların toplanmaya ve kalabalığın artmaya başladığı sırada saat 10.04’te 3 saniye aralıkla peş peşe iki patlama meydana geldi. İntihar saldırılarında ikisi çocuk 100 kişi hayatını kaybetti; 20’si çocuk 391 kişi yaralandı. Yaralanan üç kişi ise daha sonra hayatını kaybetti.
Zanlılar: Olayla ilgili açılan davanın iddianamesinde canlı bombaların 1990 doğumlu Yunus Emre Alagöz ile açık kimliği tespit edilemeyen Suriye uyruklu bir kişi olduğu belirtildi.
- Yunus Emre Alagöz’ün 1995 doğumlu erkek kardeşi Abdurrahman Alagöz’ün de Temmuz 2015’te Şanlıurfa’nın Suruç ilçesinde 34 kişinin yaşamını yitirdiği, 100’den fazla kişinin yaralandığı intihar saldırısını gerçekleştiren kişi olduğu ortaya çıktı.
Yargı süreci
Saldırıyla ilgili hakkında dava açılan 36 kişiden 20’si tutuklu olarak yargılandı. Sanıklardan 10’u hakkında “100 kişiyi kasten öldürme” suçlamasından 100’er kez, “anayasal düzeni ihlal” suçundan ise 1’er kez olmak üzere toplamda 101’er kez ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası istendi ancak yargılama sırasında ölen bir sanık hakkında açılan dava düşürüldü.
- Aynı sanıklar için ayrıca 20’si çocuk 391 kişiyi öldürmeye teşebbüs suçundan da ayrı ayrı 11 bin 730’ar yıl hapis cezası talep edildi.
İddianamede, saldırı talimatının IŞİD yöneticisi ve Türkiye sorumlusu olarak tanımlanan İlhami Balı tarafından verildiği; saldırıyla ilgili ayrıntıların ise IŞİD’in Gaziantep Emiri Yunus Durmaz tarafından planlandığı belirtildi.
- Durmaz, Mayıs 2016’da Gaziantep’teki bir eve düzenlenen operasyon sırasında üzerindeki intihar yeleğini patlatarak intihar etti.
Dava sonucunda 9 sanığa “Anayasal düzeni ihlal” suçundan birer kez, “kasten öldürme” suçundan da 100’er kez olmak üzere toplam 101’er kez ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası verildi.
Uyuyan Guguklu Arılar | Luke Chambers, BBC
KÜLTÜR SANAT
• Britanya’da Kraliyet Entomoloji Derneği Böcek Haftası fotoğraf yarışmasının kazananı, Luke Chambers’ın uyuyan guguklu arılar fotoğrafı oldu.
• Foo Fighters solisti Dave Grohl, Taylor Swift’i Eras turnesinde playback yapmakla itham etti. Grohl, Eras’a atıfla kendi turnelerine Errors Tour (hatalar turnesi) adını verdiklerini, çünkü gerçekten canlı çaldıklarını ve hata yapabildiklerini savundu.
- Tepkiler: Bu eleştiriye Wembley Stadyumu’nda 90 bine yakın kişinin katıldığı konserinde yanıt veren Swift, “Müzisyen arkadaşlarım sizin için bu gece 3,5 saat boyunca canlı çalacak” ifadelerini kullandı.
• 1. İstanbul Caz Festivali, 3-18 Temmuz tarihlerinde, aralarında Gregory Porter, Arlo Parks, YolanDa Brown, Joshua Redman, Chris Isaak, Baptiste Trotignon ve Modern Art Orchestra gibi isimlerin yer aldığı programla müzikseverlerle buluşacak.
• 22 Ekim-19 Kasım tarihleri arasında düzenlenecek 28. İstanbul Tiyatro Festivali, III. Richard ve Utsushi‘yi ağırlayacağını duyurdu.
- Ayrıntılar: Thomas Ostermeier’in yönettiği Schaubühne Berlin yapımı III. Richard 18 ve 19 Kasım’da Zorlu PSM’de sahnelenecek. Japon Butoh dansının büyük ustası Ushio Amagatsu imzalı Utsushi ise 24 ve 25 Ekim’de Zorlu PSM’de seyirciyle buluşacak.
AYRILMADAN ÖNCE
Ne takip ediyoruz? Günlerdir süren Hizbullah-İsrail gerilimi sonrası yeni Gazze olmasından endişelenilen Lübnan’dan gelen haberleri. Politika bültenimiz Spektrum‘da Alp Akiş yazdı.
Ne dinliyoruz? Billie Eilish’in “ergenlikten çıkış albümü” kıvamındaki HIT ME HARD AND SOFT’u. Eda Solmaz, müzik ve sinema yayınımız Duende için yazdı.
Ne okuyoruz? Genellikle İstanbul tiyatrolarının öne çıktığı 26. Afife Tiyatro Ödülleri’ndeki başarısıyla dikkati çeken Kocaeli Şehir Tiyatrosu’nun Genel Sanat Yönetmeni Aydın Sigalı, Yaşamak mı Yoksa Ölmek mi‘yi Aposto İstanbul‘dan Emrah Akbaş’a anlattı.
Kaynak: Aposto
EKOVİZYON DERGİ – ekovizyon.com.tr
POST A COMMENT.