Türkiye ve Dünya gündemi

Yangın faciası, panik butonu

24 Haziran Pazartesi sabahından herkese günaydın. 

Türkiye, bayram tatilinin son günlerinde Diyarbakır ve Mardin’deki yangın facialarıyla sarsıldı. Çınar ve Mazıdağı ilçelerindeki köyleri etkileyen yangınlarda 15 kişi hayatını kaybederken 78 kişi de yaralandı. Yangın, 500’den fazla büyük ve küçükbaş hayvanın da can vermesine neden oldu. Facia sonrası yetkililer olayın anız yangınından kaynaklandığını öne sürdü, görgü tanıkları ise DEDAŞ’ın sorumluluğuna dikkati çekti.

Bugün ayrıca bültende, İBB’nin taksilerde artan saldırılara karşı hayata geçirdiği panik butonunu, Türkiye’nin konut kira artışında Avrupa birincisi olmasını, tepki çeken vergi paketindeki değişiklikleri, Küba’nın İsrail’e karşı açılan soykırım davasına müdahil olmasını ve her gün zeytinyağı tüketmenin faydalarını bulabilirsiniz.

PİYASALAR & EKONOMİ

•   Avrupa İstatistik Ofisi’nin (Eurostat) verilerine göre, Mayıs 2023-Mayıs 2024 döneminde yıllık konut kira artışında, birinci sırada %125,10 oranla Türkiye bulunuyor. 

• Ayrıca: İki yıldır uygulanan %25’lik tavan sınırına rağmen kira artışında birinciliği koruyan Türkiye’yi, %12,80 oranla Macaristan izliyor.

•   Aylardır üzerinde çalışılan ve bu hafta TBMM’ye sunulması beklenen vergi paketinin taslağında değişiklikler yapıldı. Tepki çeken bazı maddelerin paketten çıkartıldığı belirtildi.

• Ayrıntılar: Buna göre, beyan edilen gelir ile harcamalar arasında %20’den fazla fark olanlardan servet vergisi alınması, borsadan kazanç vergisi, kiralardan %20 stopaj vergisi ve birden fazla evi olanlardan ekstra vergi alınması maddesi taslaktan çıkarıldı.

•   Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, yeni vergi paketi hakkında X hesabından açıklama yaptı. Şimşek, yeni düzenleme ile motokuryenin gelirine yeni vergi koyulmayacağını, motokurye faaliyetlerinden doğan ticari kazançların basit usulde vergilendirileceğini belirtti.

• Dahası: Şimşek, bahşiş gelirlerinin ise normal ücret geliriyle ilişkilendirilmeyeceğini ve hizmet bedelinden ayrı gösterilerek KDV’ye tabi olmayacağını açıkladı.

•   CHP’nin ekonomi kurmayları, bugün saat 10.00’da Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek ile biraraya gelecek. Hükümetin çalıştığı vergi reformu paketi için önerilerin yer aldığı bir rapor hazırlayan CHP heyetinin, acil önlem alınması gereken konuları Şimşek’e sunacağı belirtildi.

• Bununla birlikte: CHP Genel Başkan Yardımcısı Yalçın Karatepe, görüşmede Temmuz’dan itibaren asgari ücrete en az enflasyon farkı kadar zam yapılması talebini dile getireceğini açıkladı.

•   Kripto para borsası BtcTurk, mobil uygulaması üzerinden siber saldırıya uğradığını duyurdu. Saldırıdan 10 adet kripto paranın olduğu sıcak cüzdanlardaki bakiyelerin bir kısmının etkilendiği belirtildi.

•   Türkiye Emekliler Derneği (TÜED) bayram ikramiyesinin reel alım gücü üzerine bir açıklama yayımladı:

“Bayram ikramiyesinin 6 yıl içerisindeki reel alım gücü kaybı yaklaşık 4 gram altın değerinde. Emekli bayram ikramiyesinin reel alım gücü, altın karşısında yüzde 80 eridi. Geçmişte bir kurbanlık alınabilen bayram ikramiyesiyle bugün sadece 4 kilo et veya 3 kilo baklava alınabiliyorsa ortada büyük bir sorun var demektir.”

İŞ DÜNYASI & TEKNOLOJİ

•   Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mehmet Fatih Kacır, X hesabından İTÜ Vefa Takımı’nın ABD’de düzenlenen Spaceport America Kupası roket yarışmasında, 83 takımın yarıştığı 10 bin feet kategorisinde birinci olduğunu duyurdu.

•   Apple, yeni güncellemesi ile iPhone’lara gelmesi beklenen iPhone yansıtma, SharePlay ekran paylaşımı iyileştirmeleri ve Apple Intelligence özelliklerinin Dijital Piyasalar Yasası’ndaki (DMA) belirsizlikler nedeniyle bu yıl AB kullanıcılarına sunulmasının zor olduğunu açıkladı.

•    Nijer, Fransız şirketi Orano’nun yaklaşık 200 bin ton rezerve sahip Imouraren uranyum yatağındaki işletme ruhsatını sonlandırdığını bildirdi.

• Neden önemli? Fransa’ya 50 yıldır uranyum temin eden Nijer, ayrıca Fransızların üçüncü en büyük uranyum tedarikçisi.

•   Pinterest, 2024 yılı itibarıyla dijital reklamcılık alanında önemli bir adım atarak Trustworthy Accountability Group (TAG) tarafından verilen marka güvenliği sertifikasını almaya hak kazandı. Pinterest, bu sertifika ile kullanıcı ve marka güvenliğini ön planda tutarak platformda güvenli bir reklamcılık ortamı sağlamayı hedefliyor.

• Nedir? TAG, dijital reklamcılıkta suç faaliyetleriyle mücadele eden ve marka güvenliğini korumayı amaçlayan küresel bir sertifikasyon kuruluşu. Sertifika, dijital reklamcılıkta suç faaliyetleriyle mücadele etmeyi ve marka güvenliğini korumayı amaçlıyor.

DÜNYA

•   Kuzey Kafkasya’da bulunan Rusya’ya bağlı Dağıstan Cumhuriyeti’nde silahlı kişiler bir sinagog, iki kilise ve bir polis kontrol noktasını hedef aldı.

• Ayrıntılar: Derbent ve Mahaçkale şehirlerinde düzenlenen saldırılarda altı polis memuru öldürüldü, 12 polis yaralandı. Devlet medyası, saldırılarda bir Rus Ortodoks papazın da yaşamını yitirdiğini ve dört saldırganın öldürüldüğünü bildirdi.
• Soruşturma: Pazar günü ilerleyen saatlerde polis, saldırganların arasında iki oğlunun da bulunduğu yönündeki haberlerin ardından, Sergokalinsky bölge başkanı olan yerel siyasetçi Magomed Omarov’u gözaltına aldı.
• Bir adım geriden: Nisan ayında Rusya’nın iç güvenlik servisi FSB, Dağıstan’da bir önceki ay Moskova’daki Crocus Belediye Binası’na düzenlenen saldırıya karıştığından şüphelenilen dört kişiyi tutukladı. IŞİD’in üstlendiği saldırıda 140’tan fazla kişi hayatını kaybetmişti.

•  Gazze’deki hükümet, İsrail ordusunun Şati Mülteci Kampı ile Tuffah Mahallesi’ne düzenlediği saldırılarda, aralarında çocukların da bulunduğu en az 42 kişinin öldüğünü açıkladı.

• Dahası: Bu saldırılar öncesinde ise Uluslararası Kızılhaç Komitesi (ICRC), İsrail ordusunun Gazze’nin güneyindeki Refah kentine düzenlediği bombardıman nedeniyle ofislerinin hasar gördüğünü ve yerleşke çevresine sığınan 22 kişinin öldüğünü açıkladı.

•   İsrail ordusunun Gazze Şeridi’nde BM Filistinli Mültecilere Yardım ve Bayındırlık Ajansı’na (UNRWA) bağlı bir mesleki eğitim akademisini bombalaması sonucunda en az dört Filistinlinin hayatını kaybettiği belirtildi.

•   İsrail ordusu, askerî aracın motor kaputuna yaralı bir Filistinliyi bağlayan asker hakkında soruşturma başlatıldığını duyurdu. Açıklamada, olayın İsrail ordusunun değerleri ile örtüşmediği ve söz konusu yaralı şahsın tedavi edilmek üzere Filistin Kızılayı’na teslim edildiği bildirildi.

• Bilgi notu: Batı Şeria’nın direniş merkezlerinden biri olan Cenin kentinde, aralarında Hamas ve İslami Cihad mensuplarının bulunduğu çok sayıda Filistinli militan yaşıyor. İsrail ordusu ise bu bölgeye operasyonlar düzenlemeye devam ediyor.

•   Kuveyt Dışişleri Bakanlığı tarafından yapılan açıklamada, Hizbullah ile İsrail arasında sınır hattında yaşanan karşılıklı saldırılar nedeniyle Lübnan’da bulunan vatandaşların en kısa sürede ülkeyi terk etmeleri ve ülkeden ayrılamayacak olanların ise Lübnan’daki Kuveyt Büyükelçiliği ile iletişime geçmeleri istendi.

•   Küba, “Filistin halkına karşı işlenen soykırım suçuna son vermeye yönelik uluslararası çabalara destek vermek amacıyla” Uluslararası Adalet Divanı’nda İsrail’e karşı soykırım suçlamasıyla açılan davaya müdahil olmaya karar verdiğini açıkladı.

• Bir adım geriden: 29 Aralık 2023’te Güney Afrika Cumhuriyeti’nin açtığı davada İsrail’in 1948 tarihli BM Soykırımın Önlenmesi ve Cezalandırılması Sözleşmesi‘ni ihlal ettiği savunuluyor.

•   BBC‘nin analiz ettiği uydu görüntüleri, Kuzey Kore’nin Güney Kore sınırına yakın birçok noktada duvar gibi görünen yapılar inşa ettiğini ortaya koydu. Analiz edilen uydu görüntüleri, Kuzey Kore’nin kontrol ettiği askerden arındırılmış bölgedeki arazinin temizlendiğini gösterdi.

• Açıklama: Stratejik ve Uluslararası Çalışmalar Merkezi’nin Asya ve Kore’den Sorumlu Kıdemli Başkan Yardımcısı Prof. Victor Cha, “Askerden arındırılmış bölgede önceden istişare edilmeden yapı inşa etmek alışılmadık bir durumdur ve ateşkesin ihlal edilmesi anlamına gelebilir” değerlendirmesinde bulundu.

TÜRKİYE

•   Kayseri’deki Pınarbaşı Belediyesi’nin MHP’li eski belediye başkanı Memduh Uzunluoğlu’nun kardeşi Ejder Uzunluoğlu ve yeğeni Mehmet Uzunluoğlu, CHP Meclis Üyesi Şerafettin Bahadır’a saldırdıkları iddiasıyla çıkarıldıkları mahkemece tutuklandı.

• Açıklamalar: Tutuklamanın ardından konuyla ilgili AK Parti Kayseri İl Başkanlığı bir açıklama yaptı. Açıklamada Bahadır’ın kutlamalarda eğlencenin dozunu kaçırarak seçim sonuçlarını kişiselleştirdiği öne sürüldü:

“Mevcut hâliyle dozu kaçan kutlamalar, politikanın doğasında her zaman mevcut bulunan ve olmazsa olmaz olan rekabetin öfkeye dönüşmesine ve meselenin siyasi olmaktan çıkarak kişiselleştirilmesine sebep olmuş görünmektedir. Dolayısıyla MHP adayının kardeşinin, ağabeyine yapılan ‘hakareti’ içine sindiremeyip Şerafettin Bahadır’ı yaralamasının, MHP’yle ve siyaset kurumuyla ilişkilendirilmesini doğru bulmamaktayız.”

•   İstanbul Büyükşehir Belediyesi, taksi sürücülerinin yaşadığı gasp ve ölüm olaylarındaki artış sebebiyle taksilerde “panik butonu” uygulamasını hayata geçirdi. Uygulamada, taksicilerin butona basması durumunda emniyet birimlerine yaşanan olay ihbar edilecek ve araç üzerinde bulunan ışıklı tabelada da duruma ilişkin uyarı gözükecek.

• Dahası: Ocak ayındaki tanıtımda yolculara yönelik bir panik butonunun da prototipi gösterilmişti. Taksicilere yönelik uygulamanın başarılı olması durumunda, yolculara yönelik panik butonunun da taksilere yerleştirileceği belirtildi.

•   İçişleri Bakanı Ali Yerlikaya, bayram tatilinin ilk 8 gününde yaşanan trafik kazalarında 68 kişinin hayatını kaybettiğini, 9.787 kişinin de yaralandığını duyurdu.

•   Türkiye Kadın Dernekleri Federasyonu’nun Ev İçi Şiddet Acil Yardım Hattı Raporu‘na göre, İstanbul Sözleşmesi’nden çıkılmasının ardından şiddet ihbarlarında ciddi bir düşüş yaşandı.

• Ayrıntılar: Bu yılın ilk beş ayında hatta gelen çağrı sayısı 1.646 iken, geçen yıl aynı dönemde 2.477 çağrı kaydedilmişti. Rapora göre bu düşüş, kadınların artan güvensizlik hissiyle daha az yardım arayışında bulunmasına işaret ediyor.

YANGIN FACİASI

Diyarbakır Veteriner Hekimler Odası Başkanı Muhammed Ali Süleymanoğlu, felakette 500’e yakın koyunun can verdiğini, 214 hayvanın da ağır yaralı olduğunu duyurdu.

Diyarbakır-Mardin yangını: Neler yaşandı?

Diyarbakır’ın Çınar ile Mardin’in Mazıdağı ilçelerinde 21 Haziran Cuma günü çıkan yangınlarda hayatını kaybedenlerin sayısı 15’e yükseldi, 78 kişi de yaralandı. Rüzgarın etkisiyle büyüyen yangında, birçok büyük ve küçükbaş hayvanın, kuşların ve çiftçilerin bir yıllık mahsullerinin yandığı da belirtildi. Diyarbakır ve Mardin’den AFAD, Orman İşletme Müdürlüğü ve itfaiye yangına müdahalede bulunurken, bölgeye 112 Acil Sağlık ekipleri sevk edildi. Adalet Bakanı Yılmaz Tunç, sosyal medya hesabından yaptığı açıklamada yangınla ilgili Çınar Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından adli soruşturma başlatıldığını bildirdi.

Yangın neden çıktı? 

• Diyarbakır Valiliği’nden yapılan ilk açıklamada faciaya anız yangınının yol açtığı belirtildi. Yangının etkilediği köy sakinleri ise aynı görüşte değil. BBC Türkçe’de yer alan habere göre, yangının başlangıç noktası olan Taban Köyü sakinleri, elektrik kablolarının birbirine çok yakın geçtiğini, rüzgarın ve aşırı sıcakların etkisiyle kabloların birbirine teması ettiğini, bunun sonucunda kıvılcımların otlara ve ağaçlara sıçramasıyla yangın başladığını iddia etti.
• Veli adındaki bir köy sakini, kuzey yönünden esen şiddetli rüzgarın alevlerin bir anda yayılmasına neden olduğunu anlattı.

”Herkes kendi imkanıyla yangını söndürmeye gitti ama bir anda alevlerin ortasında kaldılar. Çoban, sürüsüyle yandı. Alevlerin arasında kalan bir köylü elektrik direğine tırmandı ama alevler o kadar yükseldi ki daha fazla dayanamadı ve düştü.”

• Köy sakinleri, yanan çok sayıda kuş ve yaban hayvanının canhıraş alevler içinde kaçarken, kaçtıkları yönlerde yangının yayılmasına neden olduklarını, ayrıca engebeli arazi yapısının karadan müdahaleyi geciktirdiğini söyledi.
• Kazdağı Doğal ve Kültürel Varlıkları Koruma Derneği de yaptığı açıklamada, havadan müdahalede geç kalındığını, bu nedenle yangının genişlediğini belirtti.
• Diyarbakır Cumhuriyet Başsavcılığı yangının çıkış sebebini soruştururken Diyarbakır Barosu, yangına geç müdahale edildiği iddiaları karşısında ”Birden fazla insanın ölümüne ve yaralanmasına sebebiyet verme” suçlamasıyla, Çınar Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulundu.

DEDAŞ’a yönelik iddialar

• CHP Diyarbakır milletvekili Sezgin Tanrıkulu, elektrik kurumu Dicle Elektrik Dağıtım A.Ş.’nin (DEDAŞ) olağan şüpheli olduğunu öne sürdü. Tanrıkulu, “Elektrik iletim hatlarının bakım, onarım, altyapı çalışması yeterli şekilde yapılmadığı için, özellikle bu mevsimdeki yangınlar enerji hatlarından kaynaklanıyor” dedi.
• Öte yandan: Olayın ilk anından itibaren Dicle Elektrik ekiplerinin sahada incelemeler yaptığını belirten DEDAŞ, “Yaptığımız incelemelerde yangının elektrik iletim hatlarından kaynaklanmadığını belirledik. Hatta yangının meydana çıktığı bölge olarak belirtilen bazı alanlardan elektrik iletim hatlarının dahi geçmediğini gördük” açıklamasında bulundu.
• DEM Parti Eş Genel Başkanları Tuncer Bakırhan ve Tülay Hatimoğulları, yangın çıkan alanın afet bölgesi ilan edilmesi çağrısında bulundu. Hatimoğulları, görgü tanıklarının yangının elektrik tellerindeki bir arızadan çıktığını iddia ettiğini de ekledi:

“Bölgede araştırma yapan, çalışma yürüten STK’ların ve ilgili kurumların hazırlamış oldukları raporlar var. Yangının DEDAŞ’ın direk tellerinin yere düşmesiyle başladığını belirtiyorlar. Görgü tanıkları da var. Bunun iyice araştırılması gerekiyor.”

• Öte yandan: DEDAŞ, yangının elektrik tellerinden kaynaklandığını sosyal medyada paylaşan kişi hakkında suç duyurusunda bulunacağını açıkladı.
• Elektrik Mühendisleri Odası (EMO) Diyarbakır Şubesi, yangın bölgesinde inceleme yaptı. EMO, bölgede anız olmadığını ancak elektrik hatlarının geçtiği güzergahlarda direklerin etrafında yangına karşı hiçbir önlem alınmadığını açıkladı.

Daha önce de yaşanmış 

Gazete Duvar‘da yer alan haberde, bölgede 8 Haziran 2023’te de yangın çıktığı, yangında 167 dönüm arazinin yandığı, tarla sahiplerinin DEDAŞ hakkında şikayette bulunması üzerine hazırlanan bilirkişi raporunda, DEDAŞ’ın asli kusurlu bulunduğu belirtildi.

KÜLTÜR SANAT

•  İngiliz rock efsanesi Queen’in tüm müziklerinin yer aldığı müzik kataloğu, 1 milyar sterline Sony’ye satıldı.

• Öte yandan: Anlaşmanın kapsamına girmeyen tek gelir, canlı performanslar olacak ve halen şarkıcı Adam Lambert ile aktif olarak turneye çıkan kurucu üyeler Brian May ve Roger Taylor bu geliri elinde tutacak.

•   Pink Floyd‘un kurucusu Roger Waters, Yusuf İslam (Cat Stevens) ve rapçi Lowkey, Filistin’e destek için Londra’da düzenlenen konserde sahne aldı.

•   Adalar’da Caz Festivali 27-30 Haziran tarihleri arasında Prens Adaları’nda müzikseverlerle buluşacak. Festivalin programına buradan ulaşabilirsiniz.

EURO

•   EURO 2024’te A grubunda son maçlar oynandı. Almanya, İsviçre ile 1-1 berabere kalarak grubu lider bitirdi. İsviçre 5 puanla grup ikincisi oldu. Gruptaki diğer maçta Macaristan, İskoçya’yı 1-0 yendi.

•   A Millî Futbol Takımı, EURO 2024’te karşılaştığı Portekiz’e 3-0 mağlup oldu. Portekiz’in gollerini Bernardo Silva, Samet Akaydın (kendi kalesine), Bruno Fernandes attı.

• Editörün notu: Spor yayınımız Punto’nun editörü Mithat Fabian Sözmen, maçı yorumladı.

•   EURO 2024’te Türkiye’nin de bulunduğu F Grubu’nda Gürcistan ile Çekya arasındaki karşılaşma 1-1’lik beraberlikle sona erdi.

•   Türkiye A Millî Futbol Takımı’nın Gürcistan maçında fileleri havalandıran Mert Müldür’ün golü, EURO 2024’te ilk haftanın en iyi golü seçildi.

ALTERNATİF GÜNDEM

•   Avrupa’nın en çok ziyaretçi alan şehirlerinden Barselona, artan konut maliyetlerini kontrol altında tutmak ve kenti daha yaşanabilir bir hâle getirmek için 2028 yılına kadar turistlere daire kiralamayı yasaklayacağını duyurdu.

• Ayrıntılar: Barcelona Belediye Başkanı Jaume Collboni yaptığı açıklamada 2028’e kadar kısa süreli kiralamaya uygun bulunmuş 10.101 dairenin ruhsatlarının da iptal edileceğini belirtti.

•   Sırbistan’da devam eden Su Sporları Avrupa Şampiyonası’nda millî yüzücü Hüseyin Emre Sakçı, 50 metre kurbağalamada altın madalya kazandı. Finali 26.92’lik derecesiyle birinci sırada bitiren Fenerbahçeli millî yüzücü, Avrupa şampiyonu oldu.

• Öte yandan: Aynı stilde finalde yer alan Nusrat Allahverdi, 27.35’lik derecesiyle 17-18 yaş altı Türkiye rekorunu kırarak 6. oldu. Erkekler 200 metre kelebekte ise Polat Uzer Turnalı, 1.56.55’le Avrupa 6’ncısı olarak finali tamamladı.

•   Harvard TH Chan Halk Sağlığı Okulu’nda yapılan bir araştırma, her gün zeytinyağı tüketen kişilerin demans hastalığından ölme riskinin, nadiren tüketen veya hiç tüketmeyen kişilere kıyasla yüzde 28 daha düşük olduğunu ortaya koydu.

AYRILMADAN ÖNCE

 Ne soruyoruz? İklim krizinin 2024 Paris Olimpiyatı’nı ne kadar etkileyeceğini. İklim bilimcilerin ve sporcuların hazırladığı rapor, ekoloji yayınımız Angst‘tan aktarılıyor.

 Ne yiyoruz? Restoran mutfaklarında ekip için pişen “aile yemekleri”ni. Şeflerin unutamadıkları “aile yemeği” anıları ve tarifleri yemek yayınımız apéro‘da.

 Ne için endişeliyiz? Yapay zeka şirketlerinin veri setlerine izinsiz olarak dahil ettiği çocuk görselleri için. Ayrıntılar, yapay zeka alanından son gelişmeleri aktaran Quando AI bülteninde.

Kaynak: Aposto

EKOVİZYON DERGİ – ekovizyon.com.tr