İade-i ziyaret, Azov kararı

12 Haziran Çarşamba sabahından herkese günaydın. 

ABD, üyeleri Nazi olmakla suçlanan Ukrayna’nın Azov Taburu’na silah ambargosunu kaldırdı. Washington’ın bu kararı, Ukrayna’nın sahada Rus ordusuna karşı zorlandığı ve toprak kaybettiği bir dönemde geldi.

Bugün ayrıca bültende, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın CHP lideri Özgür Özel’e iade-i ziyaretini, Dışişleri Bakanı Fidan’ın Putin’le görüşmesini, BMGK’de onaylanan ateşkes teklifini destekleyen tasarı sonrası Hamas’ın kararını, AFAD’ın depremzedelere kira yardımını kesmesini, Mars’ta bulunan dev donmuş su alanını, fillerin iletişim sistemine dair keşfi, Roma’da Bvlgari mağazasının film gibi soygun hikayesini bulabilirsiniz.

•  BIST 100 endeksi günü 92,6 milyar TL hacim ve %0,53 kazançla 10.051 puan seviyesinden tamamladı. Güne sakin bir açılışla başlayan ancak öğlen saatlerine doğru gelen alımlarla tırmanmaya başlayan endeks, kapanışa doğru gelen satışlarla kazançlarını azaltsa da günü 10.000 puan seviyesinin üzerinde kapatmayı başardı. Endeks böylece son 5 gündür devam eden düşüş serisini de sonlandırmış oldu.

•   Dünya Bankası, Türkiye için 2024 büyüme tahminini %3,1’den %3’e; 2025 büyüme tahminini de %3,9’dan %3,6’ya düşürdü. Banka, küresel büyüme tahminini ise 2024 için %2,4’ten %2,6’ya yükseltti.

•   TÜİK verilerine göre perakende satış hacmi aylık bazda %1,8 azalırken yıllık bazda ise %10,2 artış gösterdi. Aynı dönemde ticari satış hacmi aylık bazda %4,6 daralırken yıllık bazda %2,5 arttı.

•   Kısa çalışma ödeneğinden yararlanma şartlarını düzenleyen yönetmelikte değişikliğe gidildi. Buna göre afetlerden doğrudan etkilenen işyerlerinin başvurularında SGK Yönetim Kurulu Kararı aranmayacak, ancak diğer işyerleri için yapılan başvurular doğrudan reddedilecek.

•   Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, Dünya Bankası Başkanı Ajay Banga ile Bakanlık binasında basına kapalı bir şekilde görüştü. Böylece Banga uzun süre sonra Türkiye’yi ziyaret eden ilk Dünya Bankası Grubu Başkanı oldu.

•   TÜİK, 2023 yılında Türkiye genelinde hanehalklarının tüketim amaçlı yaptığı harcamalar içinde en yüksek payı %23,9 ile konut ve kira harcamalarının aldığını açıkladı.

• Dahası: Konut harcamalarını %21,9 ile ulaştırma harcamaları, %20,6 ile gıda harcamaları ve %6,5 ile mobilya harcamaları takip etti. Söz konusu dönemde hanehalkı başına aylık tüketim harcaması ise 24 bin 383 liraya yükseldi.

İŞ DÜNYASI & TEKNOLOJİ 

•   Aselsan ile TUSAŞ arasında savunma ve uzay alanında 110 milyon dolarlık sözleşme imzalandı.

•   Yükseköğretim Kurumları Sınavı’nın (YKS) ilk oturumu olan TYT’de kamera düzeneğiyle gönderdiği soruları yapay zekaya çözdürerek kopya çektiği tespit edilen aday tutuklandı. Adayın, 2 yıl boyunca hiçbir sınava ve yerleştirmeye başvuramayacağı bildirildi.

•   Adobe, kullanıcılardan gelen tepkilerin ardından yenilenen hizmet sözleşmesini tekrar güncelleyeceğini duyurdu. Kullanıcıların Photoshop, Premiere Pro ve Lightroom gibi araçları kullanarak Creative Cloud’da oluşturdukları görsellerin ve videoların yapay zeka modellerini eğitmek için kullanılmayacağını vurgulayan şirket, önceki sözleşmede yer alan muğlak ifadeleri güncelleyeceğini bildirdi.

DÜNYA

•   Avrupa Komisyonu’nun Schengen vizesinin fiyatlarına yaptığı %12 zam 11 Haziran itibarıyla uygulanmaya başlandı. Geçen hafta 80 avro olan Schengen vizesi 11 Haziran’dan itibaren yetişkinler için 90 avro oldu. 6-12 yaş arasındaki çocuklar için ise 40 avrodan 45 avroya çıktı.

•   ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken, Tel Aviv’de Ulusal Birlik Partisi lideri Benny Gantz ve eski Başbakan ve ana muhalefet lideri Yair Lapid ile görüştü. Gantz, Blinken’a, Gazze’deki esirlerin serbest bırakılmasına ilişkin anlaşmaya varılması için müzakereciler üzerinde maksimum baskı uygulama çağrısında bulundu.

• Dahası: Gazze Şeridi’ne saldırıların başladığı 7 Ekim’den sonra kurulan Savaş Kabinesi’nden 8 Haziran’da istifa eden Gantz, Blinken’a Lübnan sınırında Hizbullah ile gerilimin sonlandırılmaması hâlinde İsrail’in güç kullanmaktan çekinmeyeceğini söyledi.
• Bir adım geriden: Başbakan Binyamin Netanyahu ve Savunma Bakanı Yoav Gallant ile biraraya gelen Blinken, Cumhurbaşkanı Isaac Herzog ile de görüşmüştü.

•   Rusya Savunma Bakanlığı, nükleer silah tatbikatının ikinci aşamasına geçildiğini bildirdi. Bakanlıktan yapılan açıklamada, “Tatbikat sırasında, Rusya ve Belarus silahlı kuvvetleri birimlerinin stratejik olmayan nükleer silahların savaşta kullanımına yönelik ortak eğitimi konuları üzerinde çalışılacak” denildi.

• Bir adım geriden: Rusya, geçen yıl NATO’nun başka ülkelere taktik nükleer silah yerleştirdiği gerekçesiyle Belarus’a taktik nükleer silah konuşlandırmış; Rusya Savunma Bakanlığı, 21 Mayıs’ta tatbikatın ilk aşamasının başladığını duyurmuştu.

•   Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, 24 yıl aradan sonra ilk kez Kuzey Kore’ye gidecek. Rusya’nın Kuzey Kore Büyükelçisi Alexander Matsigura’nın doğruladığı ziyaret, birkaç hafta içinde yapılacak. Putin’in daha önce Kuzey Kore’ye yaptığı tek ziyaret 2000’de, başkanlığının ilk yılındaydı.

• Ayrıca: Putin, Vietnam’ı da ziyaret edecek. Reuters’a konuşan bir yetkili, Vietnam ziyaretinin 19-20 Haziran’da planlandığını ancak henüz teyit edilmediğini söyledi.

•   BM Güvenlik Konseyi’nde onaylanan ateşkes teklifini destekleyen tasarıyı kabul ettiğini açıklayan Hamas, müzakerelere hazır olduğunu bildirdi. Blinken, Gazze’de savaş sonrası planlara ilişkin görüşmelerin birkaç gün devam edeceğini söyledi.

• Bir adım geriden: BM Güvenlik Konseyi, ABD Başkanı Joe Biden’ın 31 Mayıs’ta açıkladığı Gazze için ateşkes planına destek veren ve ABD tarafından hazırlanan tasarıyı 10 Haziran’da kabul etmişti.

•   Rusya Savunma Bakanlığı, Kuzey Donanması’na bağlı savaş gemilerinin Atlantik Okyanusu’nda yüksek hassasiyetli füzelerin kullanımına ilişkin tatbikat yaptığını duyurdu.

•   Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, Avrupa Parlamentosu seçimlerinde ülkesinde aşırı sağın açık farkla ilk sırayı almasının ardından aldığı erken seçim kararında, Ulusal Birlik (RN) partisinin genel seçimlerde de zafer kazanması ihtimalinde istifası talep edilirse bunu kabul etmeyeceğini söyledi.

• Açıklama: Macron, “Anayasayı yazan RN değil. Sonuç ne olursa olsun kurumlar bellidir ve cumhurbaşkanının yeri de bellidir. Bu, benim için soyut bir konu” ifadelerini kullandı.

TÜRKİYE

•  Cumhurbaşkanı Erdoğan, 11 Haziran Salı günü saat 16.00’da CHP Genel Başkanı Özgür Özel’e iade-i ziyarette bulundu. 18 yıl sonra ilk kez CHP Genel Merkezi’ne giden Erdoğan’ı ağırlamak için özel hazırlık yapıldı. İki liderin görüşmesi 1 saat 25 dakika sürdü.

• Ayrıntılar: AK Parti Sözcüsü Ömer Çelik, yeni anayasa çalışmaları, ekonomi ve Avrupa Parlamentosu seçimlerinin gündeme geldiğini söyleyerek “Gerekirse üçüncü bir görüşme olabilir” dedi.
• Öte yandan: CHP kaynakları, Özel’in görüşmede Gezi, Sinan Ateş, Tahir Elçi ve Şenyaşar davalarındaki adalet taleplerini ve Hakkari Belediyesi’ne kayyım atanmasını gündeme getirdiğini aktardı.
• Bir adım geriden: Cumhurbaşkanı Erdoğan, CHP lideri Özel’i 2 Mayıs Perşembe günü AK Parti Genel Merkezi’nde ağırlamıştı. CHP ve AK Parti liderlerinin 8 yıl sonra ilk kez biraraya gelerek yaptığı görüşme, 1 saat 35 dakika sürmüştü.

•   Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, 2022’de öldürülen Ülkü Ocakları’nın eski genel başkanı Sinan Ateş’in eşi Ayşe Ateş ve kızlarıyla görüştü.

• Bir adım sonrası: Uzun süredir Cumhurbaşkanı Erdoğan ile görüşmek istediğini medya aracılığıyla dile getiren Ayşe Ateş, görüşme sonrası yaptığı açıklamada “Bugüne dek Sayın Cumhurbaşkanımızın sessizliğinden güç alarak tehdit ve iftiraları ile bize hayatı zindan eden (…) her kim varsa dün ne söylediğine bakarak yarın ne konuşacağını düşünsün” dedi.

•  Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, BRICS üyesi ülkelerin dışişleri bakanları toplantısına katılmak için geldiği Moskova’da Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’le görüştü. Putin, Fidan’la görüşmesine dair açıklamasında “Türkiye’nin BRICS’in çalışmalarına gösterdiği ilgiden memnunuz. Bu niyeti ve bu kuruluşa üye ülkelerle birlikte olma arzusuna kesinlikle her şekilde destek vereceğiz” dedi. Fidan’ın mevkidaşı Sergey Lavrov’la da bir araya geldiği belirtildi.

• Ayrıntılar: Fidan, Nijniy Novgorod’daki BRICS+ oturumunda yaptığı konuşmada,  küresel ilişkilerde yüksek türbülanslı dönemden geçildiğine değinerek “kurallara dayalı uluslararası sistem” olarak adlandırılan düzenin bu çağda dengeli ve hızlı çözümler sunma konusunda yetersiz kaldığını söyledi.
• Dahası: Ekim 2023’ten bu yana Gazze’de yaşananlara ve bunun küresel yönetişim üzerindeki etkilerine dikkat çeken Fidan, “İsrail’in Filistin topraklarındaki işgali; istila, kitlesel yerinden etme, etnik temizlik ve savaş suçları ile genişlemektedir” açıklamasında bulundu.

•   İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Meclisi’nin (İSİG) raporuna göre son 11 yılda en az 695 çocuk işçi hayatını kaybetti. En fazla çocuk işçi ölümü Şanlıurfa’da olurken, iş kolunda ise tarım/orman listenin başında yer aldı. Raporda, çocuk işçi ölümlerinin en fazla 12-17 yaş aralığında olduğu belirtildi.

• Dahası: Son 11 yılda hayatını kaybeden çocuk işçilerin cinsiyet dağılımına göre, 99 kız ve 596 erkek çocuk işçi çalışırken hayatını kaybetti. Raporda, çocuk işçi ölümlerinin en büyük nedeninin ise trafik ve servis kazaları olduğu belirtildi.

•   AFAD, 6 Şubat 2023’te meydana gelen Kahramanmaraş merkezli depremlerin ardından evleri yıkılan veya ağır hasar alan vatandaşlara sunulan kira yardımının Haziran ayı sonrasında kesileceğini duyurdu.

• Neden önemli? Kira desteğinin depremzedeler için yapılan evler teslim edilene kadar sürdürüleceği açıklanmıştı.

UKRAYNA

ABD, Ukrayna’nın tartışmalı Azov Taburu’na silah yasağını kaldırdı

ABD, Ukrayna ordusunun en tartışmalı birliklerinden Azov Taburu’na uyguladığı ambargoyu kaldırdı. Böylece Azov birlikleri de Ukrayna ordusunun kalanı gibi Amerikan silahlarını kullanabilecek. ABD bakanlığından yapılan açıklamada, tabura yönelik inceleme sürecinin tamamlandığı, üyelerinin insan hakları ihlallerine karıştığına dair kanıt bulunmadığı belirtilerek “Azov, Amerikan teçhizatı ile daha profesyonel, daha güçlü ve düşman için daha korkutucu hâle gelecek” denildi.

Açıklamada ayrıca Batı silahlarının taburun savaş kapasitesini artırmanın yanı sıra hayatlar kurtarmaya ve personelin sağlığını korumaya yardımcı olacağı da belirtildi.

• Bir adım geriden: ABD Kongresi 2019’da Azov Taburu’nu “terör örgütü” olarak sınıflandırmayı öngören bir girişimde bulunmuş ancak bundan sonuç alınamamıştı.
• Neden önemli? Karar, Ukrayna ordusunun personel ve mühimmat eksikliği yüzünden Rusya’ya toprak kaybetmeye başladığı bir dönemde geldi. Şu ana kadar Azov üyelerinin ABD desteğiyle alınmış silahlara erişim hakkı yoktu.
• Perspektif: Azov askerleri Ukrayna’nın güneyinde haftalarca kuşatma altında tutulan ve neredeyse tamamı yok edilen Mariupol şehrinin savunmasında kritik rol oynamıştı. Tabur üyeleri, işgalin başladığı Şubat 2022’den beri imajlarını düzeltmeye çalışıyor, ultra milliyetçi kimliklerinden sıyrılarak savaş becerileri ile anılmak için kampanya yürütüyordu.

Rusya’nın tepkisi

Rusya, ABD’nin bu kararına tepki gösterdi. Kremlin’den yapılan açıklamada “Washington Rusya’ya zarar vermek için her yola başvuruyor” denilerek, tabur üyelerinin aşırı milliyetçilerden oluştuğu belirtildi. Kremlin sözcüsü Dmitry Peskov, Azov’a Amerikan silahları verilecek olmasının “son derece olumsuz” olduğunu söyledi.

• Bir adım geriden: Topyekun işgalden önce Rus ayrılıkçılara karşı “gönüllüler” tarafından kurulan tabur üyelerinin bazıları aşırı sağ örgüt üyeleriydi. Rusya, işgalin başında bu kişileri “Nazi” olmakla suçlamıştı. Rusya 2022’de mahkeme kararıyla Azov’u terörist gruplar listesine eklemişti.
• Dahası: Rusya, Ukrayna’ya karşı başlattığı savaşın sebeplerinden biri olarak söz konusu birliğin varlığını gerekçe gösteriyor.

Azov Taburu

• Azov’un merkez karargahı Mariupol’da bulunuyor. Ulusal Muhafızlar’ın bir parçası olan “Azov Taburu” Ukrayna İçişleri Bakanlığı’na bağlı bir birim.
• İyi eğitimli savaşçılardan oluşan birliğin tartışmalı bir grup olmasının nedeni, üyelerinin milliyetçilerden ve aşırı sağcılardan oluşması.
• Taburun bazı savaşçıları, daha önce kendine “Sağ Sektör” adını veren küçük ancak faal bir aşırı sağcı örgütün üyeleriydi. Söz konusu örgütün nüvesini ise Ukrayna’nın doğusunda yaşayan, Rusça konuşan ve doğu Slav halklarının yani Ruslar, Belaruslar ve Ukraynalıların birleşmesini savunan kişiler oluşturuyordu. Bunlardan bazıları çeşitli futbol takımlarının holiganları, bazıları ise milliyetçi çevrelerde yer alan militanlardı.
• Azov, 2014 yılında Berdyansk kentinde, Ukrayna ordusunu ülkenin doğusunda Rusya yanlısı ayrılıkçılara karşı desteklemek amacıyla bir gönüllü taburu olarak kuruldu. Kurucusu ve lideri, yıllarca aşırı sağcı çevrelerde faal olan, Karkiv Üniversitesi Tarih Fakültesi’nden mezun 42 yaşındaki Andriy Bilezkiy.
•  2014 yılının yaz aylarında Mariupol’un Rusya yanlısı ayrılıkçılardan geri alınmasında Azov’un da katkısı oldu. Aynı yılın sonbahar mevsiminde tabur gücüne dönüşen Azov’un Ukrayna Savaşı başlamadan önce, medyada yer alan bilgilere göre yaklaşık 1000 savaşçısı ve elinde top ve tankları da vardı. Dönemin Ukrayna hükümeti de, 2014 yılında aşırı milliyetçi bu grubu devlet yapısının içine entegre etme kararı almıştı.
• 2015-2016 döneminde ise Azov’un siyasi kanadı olarak nitelendirilen bir hareket oluşturuldu. Taburun komutanlığından ayrılan Bilezkiy, bazı eski savaşçılarla birlikte “Ulusal Kol” adlı bir siyasi parti kurdu ancak bu parti seçimlerde kayda değer bir başarı elde edemedi.

KÜLTÜR & SANAT

•   Türk sinema ve dizi oyuncusu Murat Soydan, 83 yaşında hayatını kaybetti. 1940 doğumlu Soydan, sinema hayatına 1966 yılında Nejat Saydam’ın çektiği Kolsuz Kahraman adlı filmle başlamıştı. 70’lerin ünlü jönlerinden Soydan, birçok filmde Türkan Şoray ve Hülya Koçyiğit’le başrolü paylaşmıştı.

•   Tarkan, 14 Haziran’da dinleyicileriyle buluşacak “Kuantum 51” albümünden bir şarkının 20 saniyesini sosyal medya hesaplarından paylaştı.

•   İBB iştiraki Kültür A.Ş., Türkiye’nin 20 farklı üniversitesinden 45 kişinin yaklaşık 80 eserinin yer aldığı “Genç Buluşmalar” sergisini 13 Haziran-21 Temmuz tarihleri arasında Taksim Sanat’ta sanatseverlerle buluşturuyor.

ALTERNATİF GÜNDEM

•   Avrupa Uzay Ajansı’nın ExoMars ve Mars Express misyonları, Mars’ın ekvator yanardağlarının tepesinde 150 bin ton donmuş su keşfetti. Donmuş suyun insan saçı kalınlığında olmasına rağmen yaklaşık 60 olimpik havuz büyüklüğünde bir alanı kapladığı belirtildi.

•   Yeni bir araştırma, fillerin iletişim kurmak için yüzlerce farklı ses kullandığını belgeledi. 36 yıl süren araştırmada fillerin çıkardığı 469 özgün sesi inceleyen araştırmacılar; seslerin akustik yapısının, seslenilen file bağlı olarak değişiklik gösterdiğini tespit etti.

•   Japonya’da yapımı tamamlanmış ve daireleri satışa hazır apartman, ülkenin en yüksek noktası Fuji Dağı manzarasını engellemesi nedeniyle yıkılacak. Binadaki daire fiyatlarının 446 bin dolardan başladığı bildirildi.

•   Roma’da antik kanalizasyon sistemini kullanan hırsızlar, lüks tüketim ürünleri satan Bvlgari mağazasını soydu.

• Ayrıntılar: 11 dakika süren soygunda zemini delerek eriştikleri mağazadan 500 bin avro değerinde mücevher çalan hırsızlar, kaçmak için geldikleri antik kanalizasyon ağını kullanarak izlerini kaybettirdi.

AYRILMADAN ÖNCE

 Neye dikkati çekiyoruz? Türkiye’de çalışanların stres seviyesinin %68, çalışan bağlılığının ise %14 seviyesinde olduğuna. Hüseyin Koyuncuoğlu’nun, Global HR Summit’ten notları Pareto İçgörü‘de.

 Ne öğreniyoruz? Apple’ın Dünya Geliştiriciler Konferansı’nda başrolde yer alan, iOS ekosistemine eklenecek yapay zeka destekli yeni özellikleri. Quando‘da Doğa Yurduneri’nin haberi.

 Ne izliyoruz? Sezonu kapatmayan ve seyircilerini ağırlamaya devam eden Çehov’un Martı oyununun uyarlaması Treplev‘i. Emrah Akbaş, Aposto İstanbul‘da oyuncular Ümit Erlim ve Başak Kıvılcım Ertanoğlu ile konuşuyor.

Kaynak: Aposto  Gündem

EKOVİZYON DERGİ – ekovizyon.com.tr