22 Temmuz Pazartesi sabahından herkese günaydın.
5 Kasım’daki ABD Başkanlık seçimlerinde Demokrat Parti’nin adayı olan ve son dönemde sağlık durumunun adaylık yarışını sürdürmesine izin verip vermeyeceği tartışma konusu olan ABD Başkanı Joe Biden, adaylıktan çekildiğini açıkladı. Biden, Demokratların adayı olarak Kamala Harris’i desteklediğini duyurdu. Ancak 19 Ağustos’taki kurultaya kadar başka adaylar da çıkabilir. Demokrat Parti kulislerinde konuşulan 5 ismi buradan okuyabilirsiniz.
Bugün ayrıca bültende, Bangladeş’te geçen haftadan beri süren protestolar kentsel dönüşüm kapsamında emeklilere kira desteğini, Türkiye’nin artan kredi notunu, Google Haritalar’ın “radar” açılımını, ICJ’nin İsrail aleyhindeki kararını, Konda’nın sokak hayvanları anketini, Emmy adaylarını ve Fransa Bisiklet Turu şampiyonunu bulabilirsiniz.
Küresel piyasalarda son durum ve haftalık değişimler.
Değerler piyasa kapanışının ardından Investing üzerinden sağlanmıştır.
• BIST 100 endeksi haftayı 105,8 milyar TL ortalama hacim ve %0,83 kazançla 11.156 puan seviyesinden tamamladı. Haftayı 4 gün işlem görerek geçiren ve genellikle her yükseliş haftasında olduğu gibi hafta ortasında durgun bir seans geçiren endeks, Perşembe ve Cuma günü toparlanarak tekrardan tüm zamanların en yüksek kapanışı rekorunu kırdı.
• Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, X hesabında yaptığı paylaşımda Kur Korumalı Mevduat (KKM) stokunun 47 haftadır kesintisiz gerileyerek 1,5 trilyon TL azaldığını açıkladı. Şimşek, KKM’nin payı azalırken TL mevduatın toplam mevduat içindeki payının 19 puanın üzerinde arttığını ve yüzde 51,2 seviyesine ulaştığını da belirtti.
• Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, X’teki paylaşımında Moody’s’in Türkiye’nin kredi notunu ilk defa iki kademe artırdığını söyleyerek artan uluslararası rezervler ve dezenflasyon sürecinin not artışında etkili olduğu değerlendirmesinde bulundu.
• Bitcoin’in fiyatı, geçen hafta yaşanan küresel yazılım sorununun kripto para ağlarını etkilememesi üzerine 67 bin doların üzerine çıktı. Analiz şirketi Coinmarketcap’in verilerine göre, Bitcoin dahil küresel kripto para piyasasının değeri 24 saatte %4,7’den fazla artarak 2 trilyon 440 milyar dolara yükseldi.
• Cumhuriyet‘ten Cengiz Karagöz’ün haberine göre, Arnavutköy Belediyesi Kanal İstanbul güzergahındaki 34 taşınmazını satışa çıkardı. İhaleye çıkarılan taşınmazların yaklaşık bedeli 1.3 milyar TL olarak açıklanırken, ihalenin 2024’te kamu eliyle proje güzergahında yapılan en büyük satış olacağı öngörülüyor.
• İstanbul Planlama Ajansı tarafından yapılan araştırmada, İstanbul ve Londra’daki market fiyatları karşılaştırıldı. 20 temel ürüne odaklanılan araştırmada, Londra’daki market alışverişi 2 bin 972 lira, İstanbul’daki ise 3 bin 297 lira tuttu. Alışveriş için Londra’da asgari ücretin %3’ü harcanırken, Türkiye’de bu oran %19’u buldu.
• CHP Genel Başkan Yardımcısı ve Ankara Milletvekilli Gamze Taşcıer, açıklanan enflasyon verilerinin gerçeği yansıtmadığı gerekçesi ile Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) hakkında suç duyurusunda bulundu.
- Ayrıntılar: Ankara Adliyesi önünde açıklama yapan Taşcıer, TÜİK’in aylık açıkladığı enflasyon verilerinin gerçeği yansıtmadığını, çalışanlarla emeklilerin ücret artışlarında haksızlık yapıldığını ifade etti.
• TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu’nda “vergi torba teklifinin” görüşmeleri sırasında AK Parti’nin önerisiyle yeni bir madde eklendi. Bu maddeye göre, yasadaki emeklilik aylığı ile ilgili kısıtlama, Türkiye Kızılay Derneği ve bağlı şirketlerde çalışanlar için geçerli olmayacak.
- Bununla birlikte: Danıştay ve AYM’nin iptal kararlarına rağmen emekçilere yeniden “baraj” getiriliyor. Toplu sözleşme ikramiyesinden yararlanabilmek için %1 barajını aşan sendikalara üye olma şartı tekrar getirildi. Birleşik Kamu-İş Konfederasyonu, bu düzenlemenin sendika seçme özgürlüğüne darbe vurduğunu belirterek geri çekilmesini talep etti.
İŞ DÜNYASI & TEKNOLOJİ
• Microsoft, dünya çapında büyük bir Bilgi Teknolojileri (BT) kesintisine neden olan CrowdStrike güncellemesinin 8,5 milyon Windows cihazını etkilediğini açıkladı. Teknoloji devi, bu sayının dünya çapındaki tüm Windows cihazlarının %1’inden daha azını oluşturduğunu söyledi.
- Öte yandan: Perşembe gecesinden başlayarak Cuma günü dünya çapında bilgisayar sistemlerini etkileyen kesintinin ardından havacılıktan bankacılığa teknoloji tabanlı hizmetler yavaş yavaş normale dönüyor.
• Türkiye merkezli havayolu şirketi SunExpress, Kişisel Verileri Koruma Kurumu’na (KVKK) yaptığı bildiride siber saldırıya uğradığını açıkladı. Saldırı sırasında bir yönetici hesabına yetkisiz erişim sağlandığı ve müşterilerle çalışanlara ait 596 bin 659 e-posta adresinin ele geçirildiği bildirildi.
- Önemli ayrıntı: Hacker’lar ayrıca, ele geçirilen adreslere 2 milyona yakın sahte e-posta gönderdi.
• Google Haritalar, kullanıcıların yol üzerindeki radar noktalarını görmelerine olanak tanıyan özelliği Türkiye’de de kullanıma sundu. Paylaşılan ayrıntılara göre kullanıcılar, artık kaza, yavaşlama, çalışma, kapalı şerit, stop etmiş araç ya da radar noktası gibi yol bilgilerini haritaya ekleyebilecek.
- Neden önemli? Yeni özellik, aynı konumdan geçen sürücülerin yola ilişkin olağan dışı durumları önceden görebilmesine olanak tanıyacak.
• OpenAI, sohbet robotu ChatGPT’nin de kullandığı en gelişmiş yapay zeka dil modeli GPT-4o’nun daha uygun fiyatlı ve küçültülmüş bir versiyonu olan GPT-4o mini’yi tanıttı. Tüm kullanıcılar için ücretsiz olarak kullanıma sunulan model, gelecek hafta kurumsal müşterilerin de kullanımına açılacak.
- Ayrıntılar: GPT-3.5 Turbo’nun yerini alacak olan GPT-4o mini, başlangıçta yalnızca metin ve görsel formundaki komutları alabilecek ve bu formlarda içerik üretebilecek. OpenAI, ilerleyen dönemlerde GPT-4o mini’nin desteklediği içerik türlerini genişletecek.
DÜNYA
• ABD Başkanı Joe Biden, 5 Kasım’da düzenlenecek başkanlık seçimlerinde adaylıktan çekildiğini duyurdu. Sosyal medya hesabından seçimde yer almayacağını açıklayan Biden, “Bu hafta kararımla ilgili konuşma yapacağım” dedi.
• Eski ABD Başkanı Donald Trump, Cumhuriyetçiler tarafından resmen aday olarak açıklanmasının ardından da düzenlediği ilk mitingde, suikast girişimine atıfta bulunarak “demokrasi için kurşun yediğini” söyledi.
• Uluslararası Adalet Divanı (ICJ), İsrail’in son yıllarda Batı Şeria da dahil olmak üzere Filistin topraklarında inşa ettiği yerleşim yerlerinin yasadışı olduğuna hükmederek, İsrail’in işgal altındaki topraklardan bir an önce çekilmesini ve Filistinlilere tazminat ödemesini istedi.
- Bununla birlikte: ICJ, İsrail’in Gazze’de işgalci güç konumunda olduğuna hükmederek, “İşgal altındaki Filistin toprakları parçalanmış ayrı bölgeler değil, tek bir bölgesel birimdir” kararını verdi.
• AB, ekonomisini yeniden yapılandırmak ve malî sürdürülebilirliğe destek olmak için Filistin’e 400 milyon avro destek sağlayacak.
• Lübnan Hizbullahı, Cuma günü İsrail’in yasadışı yerleşim birimi ve askerî üssünü füzelerle hedef aldığını açıkladı. Hizbullah, İsrail’in bir gün önce Lübnan’a düzenlediği saldırıya misilleme yaptığını belirtti.
- Bilgi notu: Ekim 2023’ten beri İsrail ordusu ile Lübnan’ın güneyindeki sınır hattında yaşanan çatışmalar nedeniyle ölen Hizbullah mensubu sayısı 373’e yükseldi.
• Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenski, eski ABD başkanı Donald Trump ile telefonda görüştüğünü açıklarken X hesabından yaptığı paylaşımda “Ukrayna’nın bağımsızlığı için iki partili ve iki meclisli Amerikan desteğinin hayati önemini belirttim” ifadesini kullandı.
• Doğu Afrika ülkesi Ruanda’da 2000 yılından bu yana Devlet Başkanlığı koltuğunda oturan Paul Kagame, Pazartesi günü yapılan seçimlerde rekor oyla yeniden seçildi.
- Öte yandan: Kagame’yi otoriter bir yönetim sergilediği yönünde eleştirenler, sonuçların “sürpriz” olmadığını belirtti.
TÜRKİYE
• Cumhurbaşkanı Erdoğan, Kıbrıs Barış Harekatı’nın 50. yılı kutlama töreninde Lefkoşa’da konuşma yaptı. Adada federal bir çözümün mümkün olmadığını söyleyen Erdoğan, “Kıbrıs’ta kalıcı barışı sağlamaya hazırız. Çözüm yolunda uzatılan hiçbir eli havada da bırakmayız” dedi.
• Cumhurbaşkanı Erdoğan, KKTC ziyareti dönüşü gazetecilere açıklamada bulundu. Erdoğan, emeklilik sistemine ilişkin değerlendirmede bulunarak “Bizler toplumumuzun her kesimi gibi emeklilerimizin de daima yanındayız. Yeni yasama döneminde bu konuyu gündeme alacağız” dedi.
• 6 Şubat depremlerinde 51 kişinin yaşamını yitirdiği Furkan Apartmanı ile ilgili dördü tutuksuz, ikisi firari altı sanık hakkında ayrı ayrı 22 yıl 6’şar aya kadar hapis istemiyle açılan davada karar çıktı.
- Karar: Sanık Faik Öğüt, Eyüp Öğüt ve Nejdet Alpay’a beraat, Yılmaz Şahin Yurtyapan’a ise 16 yıl 8 ay hapis cezası verildi. Furkan Apartmanı’nda yakınlarını kaybeden aileler karara tepki gösterdi.
• Eski Ülkü Ocakları Genel Başkanı Sinan Ateş’in öldürülmesi ile ilgili Ankara 32. Ağır Ceza Mahkemesi’nde devam eden davanın ikinci duruşmasından erteleme kararı çıktı. İlk duruşması 1-5 Temmuz tarihleri arasında yapılan dava, ikinci duruşmada 30 Eylül’e ertelendi.
- Bununla birlikte: Mahkemeye polis koruması eşliğinde gelen Sinan Ateş’in eşi Ayşe Ateş, erteleme kararının ardından yaptığı açıklamada, “Yargı süreci bu kadar hızlı ilerlerse, Sinan Ateş suikastı davası, tarihin en kısa süren siyasi cinayet davası olarak kayıtlara geçecektir” dedi.
• Eski HDP Eş Genel Başkanı Selahattin Demirtaş‘ın 2015-2017 yılları arasında Diyarbakır, Mardin, Ankara ve Mersin’de yaptığı konuşmalar nedeniyle hakkında açılan davanın karar duruşması Mersin’de görüldü. Demirtaş’a toplam 5,5 yıl hapis cezası verildi.
• İBB Meclisi, kentsel dönüşüm ve riskli yapıların yeniden yapımına destek sağlanması konusunda emeklilere 9 bin lira kira desteği verilmesini kararlaştırdı.
- Buna göre: Yüksek risk grubuna dahil oldukları tespit edilen E sınıfı binaların tahliye, yıkım ve yenileme süreçlerine ivme kazandırmak amacıyla bu binalarda oturan emeklilere 9 bin lira, diğer hak sahiplerine 7 bin lira kira yardımı yapılacak.
• Konda’nın Meclis’te görüşülmeden önce sokak hayvanları yasa tasarısıyla ilgili yaptığı ankete katılanların %85’i gerekli hâllerde hayvanların uyutulması fikrine karşı. Yine %63 gibi önemli bir kesim de uyutma gibi sert önlemler dışında çözüm üretilmesi gerektiğini düşünüyor.
• Şırnak’ta Gabar Dağı’nda, Turkish Petroleum International Anonim Şirketi’ne (TPIC) ait sondaj kulesi henüz belirlenemeyen bir nedenle çöktü. Petrol sondaj kulesinin çökmesi sonucu üç işçi enkaz altında kaldı. İşçilerden ikisi yaralı olarak kurtarılırken, diğer işçiyi kurtarma faaliyetlerinin devam ettiği belirtildi.
GÜNÜN HİKAYESİ
Bangladeş’te ‘kamuda kontenjan’ protestoları: En az 105 kişi öldü
170 milyon nüfuslu Güney Asya ülkesi Bangladeş’te 1971’deki Bağımsızlık Savaşı’nda görev alan kişilerin çocuklarına kamu sektöründe kontenjan ayrılması kararına ilişkin eylemler, ülke tarihinin en şiddetli protestolarına dönüştü. Üniversite kampüslerinde barışçıl olarak başlayan protestolar, ülke çapına yayıldı. Eylemciler, kamuda kontenjan kararını ve genç işsizliğini protesto etti. Geçen Pazartesi’den bu yana yaşanan çatışmalarda ölü sayısı 100’ü geçti. 
Eylemcilerle kendilerine karşı göz yaşartıcı gaz ve ses bombası kullanan güvenlik güçlerinin karşı karşıya geldiği protestolarda, çok sayıda kişi de yaralandı. Eylemcilerin ise güvenlik güçlerine tuğla attığı ve bazı araçları ateşe verdiği görüldü.
Perşembe gününden bu yana kısa mesaj sistemleri ve internetin kesildiği ülkede, bu sene üst üste dördüncü kez Başbakan seçilen Şeyh Hasina ve hükümeti, eylemleri kontrol altına almak için ülke çapında sokağa çıkma yasağı ilan etti ve orduyu görevlendirdi.
- Öte yandan: Bangladeş’teki televizyon kanalları, insanların alışveriş yapabilmesi ve diğer işlerini halledebilmesi için sokağa çıkma yasağının iki saatliğine hafifletildiğini aktardı.
Dhaka Tribune gazetesinin haberine göre, protestoların düzenlendiği Dakka Üniversitesi dahil ülkedeki bazı üniversiteler, kurumlarının süresiz kapatıldığını duyurdu. Başbakan Şeyh Hasina, söz konusu protestolarda hayatını kaybeden öğrencilerin ölümünün araştırılması için komite kurulması emrini verdi.
Dakka Üniversitesinde sosyoloji profesörü Dr. Samina Luthfa, BBC’ye yaptığı açıklamada, “Artık sadece öğrenciler değil, toplumun her kesiminden insanlar protesto hareketine katılmış gibi görünüyor” dedi.
Arka plan
Ülkedeki protestolar uzun süredir devam ediyor. Bangladeş dünyanın en hızlı büyüyen ekonomilerinden biri olmasına rağmen uzmanlar, büyümenin üniversite mezunları için istihdama dönüşmediğine dikkati çekiyor. Tahminlere göre yaklaşık 18 milyon genç Bangladeşli iş arıyor.
Geniş açı
Bangladeş’te kamuda işe giriş pozisyonlarının %56’sı belirli demografik gruplar ve sınıflar için ayrılırken, bunun %30‘u, 1971’deki Bağımsızlık Savaşı’na katılanların ailelerini kapsıyor.
Ülkedeki binlerce üniversite öğrencisi, haftalardır devlet işlerine getirilen kota sistemine karşı çıkıyor. Buna göre, ülkede kamu sektöründeki işlerin üçte biri, ülkenin 1971’de Pakistan’dan bağımsızlık için verdiği savaşta “gazi” olanların akrabalarına ayrılıyor. Öğrenciler sistemin ayrımcı olduğunu öne sürüyor ve liyakat esasına göre personel alımı talep ediyor. Bu sistemi istemeyen protestocular, bunun Başbakan Şeyh Hasina liderliğindeki Avami Birliği Partisi’nin destekçilerine fayda sağladığını savunuyor.
- Bir adım geriden: Söz konusu kontenjanlar, ülke çapındaki protestolar üzerine 2018’de kaldırılmıştı. Yüksek Mahkeme’nin geçen ay kontenjan sisteminin yeniden uygulanması kararı almasının ardından protestolar başlamıştı.
KÜLTÜR & SANAT
• Televizyon Sanatları ve Bilimleri Akademisi tarafından bu yıl 76.’sı düzenlenecek Emmy Ödülleri’nin adayları açıklandı. Yılın en iyi dizileri arasında gösterilen “Shogun” 25 adaylık kazanarak, Emmy Ödülleri’ne damga vurdu.
• Kültür ve Turizm Bakanlığı, bu yıl Birleşik Krallık, İtalya ve ABD’den iadesi sağlanan 19 eserin Türkiye’nin kültürel hazinesine yeniden kazandırıldığını bildirdi.
- Bilgi notu: Yürütülen çalışmalarla 2002’den bu yana Türkiye’ye iade edilen eser sayısı 12 bin 139’a ulaştı.
• Yönetmen Belkıs Bayrak’ın ilk uzun metrajlı filmi “Gülizar”, Avrupa prömiyerini 72. San Sebastian Film Festivali’nde yapacak. Başrolünde Ecem Uzun’un yer aldığı yapım, 20-28 Eylül’de düzenlenecek festivalin New Directors Bölümü’nde yarışacak.
ALTERNATİF GÜNDEM
• Uşak’ta bu yıl ilki düzenlenen Uluslararası Uşak Tarhana Festivali’nde pişirilen 30 bin 292 litre tarhana çorbası Guinness Rekorlar Kitabı’na girdi. 33 aşçının önderliğinde hazırlanan çorbanın bulunduğu dev kazanın kapağı, alana kurulan vinç yardımıyla açılıp kapatıldı.
- Bilgi notu: Guinness Word Records Türkiye Hakemi ve Temsilcisi Şeyda Subaşı Gemici, daha önceki rekorun 26 bin 658 litreyle Hollanda’da olduğunu belirtti.
• İzmir’de ikinci el kitapları “Hermes Sahaf” adını verdiği iş yerinde satan 16 yıllık sahaf Ümit Nar, dünyaca ünlü Fransız lüks moda markası Hermes’e karşı verdiği isim mücadelesini kazandı.
• 111. Fransa Bisiklet Turu’nu genel klasmanda Sloven Tadej Pogacar birinci tamamladı. Mayıs ayında İtalya Bisiklet Turu’nda da şampiyon olan Pogacar böylece 21. yüzyılda İtalya-Fransa dublesi yapan ilk isim olarak tarihe geçti.
AYRILMADAN ÖNCE
Neyi anlıyoruz? Büfe kültürünün İstanbul’un mutfak kimliğinde nasıl bir karşılığı olduğunu. Paul Benjamin Osterlund, iştah ve ufuk açan yemek yayınımız apéro‘da yazdı.
Neye üzülüyoruz? Avrupa’nın en fazla atık ihraç ettiği ülke olmamıza. Yankı Raporu‘nda Cengiz Anıl Bölükbaşı’ın haberi.
Ne okuyoruz? Tuğçe Isıyel’in Zeytin Ağacı dizisi vesilesiyle kaleme aldığı yazıyla kuşaklararası travmanın ve aile sisteminin işleyişini.
Kaynak: Aposto Gündem
POST A COMMENT.