Bitcoin ve diğer digital paralar ile zekât verebilir miyiz?

Bitcoin ve diğer digital paralar ile zekât verebilir miyiz?

Adnan Ateş, İstanbul

Finansal Teknoloji yani Fintech dünyada hızla yayılıyor. Bu gelişmelere şüphesiz islam coğrafyası da kayıtsız kalmıyor.  Sektör Türkiye’den de ilgi ile izlenip takip ediliyor. Blockchain başlığı ile yapılan zirve, panel ve konferans gibi etkinlikler ilgi ile izleniyor ve salonlar tıklım tıklım meraklılar ile dolup taşıyor. 150 kişilik üniversite salonlarında yapılacak etkinliğe 5 binin üzerinde izleyici talebi gelebiliyor. Sosyal medyadan takip edenler bilirler bireysel madenciler forumlarda ve diğer mecralarda bu teknolojiyi tartışıyorlar. Digital parayı üretenler, al-sat yapanlar, Asic Miner cihazları satanlar, bu cihazları elden çıkartmak isteyenler, ICO aşamasına getişrilen coin projeleri gibi hareketlilikler her geçen gün artmaya devam ediyor. Tüm bunlar olurken sektöre adım atmak isteyenler ve sektörde faaliyet gösterenlerin aklını megul eden sorulardan bir tanesi de sektörde faaliyet göstermek, digital para alıp satma, madenciliğini yapmak yani üretmek helal mi yoksa haram mı diye sorulara cevap arıyorlar.

Örnek vermek gerekirse Müslüman bir ülke olan Birleşik Arap Emirlikleri’nde ‘BitOasis’ adında bir digital para cüzdanında paralar tutuluyor ve alışverişi yapılıyor. BitOasis, Bahreyn, Suudi Arabistan ve Kuveyt’te hizmet vermekte. Asya Pasifik bölgesinde de hizmet veren BitOasis, Endonezya ve Malezya’da da tercih ediliyor.

Diyanet İşleri Başkanlığı ‘Alo Fetva’ ne diyor?

Türkiye’de Din işlerinden sorumlu kurum olan Diyanet İşleri Başkanlığı konu hakkında ne diyor? Ekim 2017 ‘de bizzat ‘Alo Fetva’ hattını arayarak konu hakkında bilgi almak istedim. Telefona çıkan görevli Diyanetin konu hakkında herhangi bir fetvasının olmadığını söyledi ve bizi ‘Din İşleri Yüksek Kurulu’na yönlendirdi. Bahse konu kurul Kasım 2017’nin sonunda bir fetva yayınlayarak digital paraların kullanımının ‘Caiz olmadığı’na karar verdi.

Bitcoin ile zekât verebilir miyiz?

Bitcoin’in Müslümanlar arasında zekât gibi ibadetlerin yerine getirilmesinde kullanılabilip kullanılamayacağı veya ne şekilde kullanılabileceği tartışmalı bir konudur. En azından bu ve benzer paralar hakkında işlem yapınca konuya bu açıdan bakanlar açısından bitmeyecek bir tartışma konusudur da diyebilirim.

Zekât konusunda zekât olarak verilecek olan malın devlet tarafından tanınan, değeri korunan bir para birimi ya da insanlar arasında değeri somut olarak bilinen altın veya başka bir madde olması gerektiğini savunan görüşe göre Bitcoin’in zekât olarak verilmesi mümkün görünmemektedir. Ancak başka bir görüşe göre ise zekât olarak verilecek malın insanlar arasındaki değeri söz konusu olmalıdır. Ayrıca Bitcoin olarak ödenen malın kolay bir şekilde paraya veya altına çevrilebilmesi söz konusudur. Bu sebepten dolayı Bitcoin’in zekât olarak verilebileceği düşünülmektedir. Lakin paraya veya altına kolaylıkla çevrilebiliniyor. Çünkü içerisinde yaşadığımız bu yüzyılda teknolojik gelişmelerin İslamiyet’in doğuşundakine kıyasla ne derece ileri olduğu göz önünde bulundurulmalıdır. Bu sebepten dolayı günümüz toplumu ile İslamiyet’in ilk yıllarında yaşayan toplumlar arasında da çeşitli farklılıkların ortaya çıkacağı doğal bir durumdur. Buradan hareketle de dinsel uygulamaların tarihsel ve toplumsal gerçeklik olarak zamana ve mekâna göre çeşitli uygulamalarda farklılıklar, zenginlikler ve kolaylıklar göstereceğini düşünmekteyim.

İslamiyet’in ilk yıllarında zekât olarak verilen mallara bakıldığında o toplumda değeri olan ve yaygın olan deve, koyun, hurma gibi mallardı. Toplumda insanlar arasında kullanılan başka bir şey olsaydı o da zekât olarak verilebilecekti. Günümüzde kırsal kesimlerde yaşayan toplumlara bakıldığında zekâtı buğday olarak veren, buğdayı paraya çevirip veren toplumlar görürüz. Bu durum bile başlı başına Bitcoin’in zekât olarak verilebileceğini göstermektedir.

Bitcoin, zekât alıcısı ile vericisi arasında tanınan bir mal varlığı olduğundan (Bitcoin kullanan iki kişi için geçerlidir ya da bu iki kişiye aracı olacak üçüncü bir şahıs için geçerlidir) zekat malı olarak kullanılmasında bir sakıncanın olmadığını düşünmekteyim.

Her ne kadar zekâtın yakın çevreye verilmesi gerekliliği ile ilgili birtakım görüşler olsa bile uzak bir yerde yaşayan birinin memleketindeki birine zekât ını verme isteği olağan bir durumdur. Böyle bir kişiyi düşündüğümüzde bu kişinin zekâtını alıcıya ulaştırabilmesi için çeşitli yollara başvuracağını düşünebiliriz. Bu kişi herhangi bir banka aracılığıyla eft veya havale ile zekât ını para olarak gönderebilecektir ve bu tür zekâtın uygun olduğu söylenmektedir.

Peki, aynı durum niçin Bitcoin için geçerli olmasın? Üstelik biliyoruz ki bankalar yapılan EFT ve havaleleri belli bir süre havuzlarında bekletip o parayı işletmektedirler. Nasıl mı işletiyorlar? Tabi ki gecelik faiz oranlarıyla. Yani demek istediğim şudur EFT ile yapılan zekât ödemeleri bankalar üzerinden yapıldığında bankaların faiz yoluna gidip parayı kullandıklarını hepimiz biliyoruz.

Buradan yola çıkarak bu yolu deneyen kişinin zekât parasının karşıya iletilinceye kadar bankaların faiz işlemlerinde kullanılacağını herkes bilmektedir. Bu şekilde dini bir ibadet olarak kullanılacak paranın haram bir şeye vesile olduğunu öğrenmiş oluyoruz. Belki denilebilir ki başka çare olmadığı için insanlar bu yola başvurmak zorundadır. Hak verilebilir ancak Bitcoin ile yapılan işlemlerde böyle bir şey söz konusu değildir. Bitcoin ile yapılan işlemlerde herhangi aracı bir kurum veya kuruluş bulunmamaktadır. Gönderici ve alıcı arasında anında gerçekleştirilebilen bir işlemdir.  Aracı kurum olan bankaların faizleri mi yoksa aracısız gönderilen Bitcoin gibi digital paralar mı? Takdir ve karar kişiden kişiye değişir. Aslında son cümlede cevap gayet net bir şekilde vermeye çalışıyorum: ‘aracısız gönderilen’

Sonuç olarak da dünyanın herhangi bir yerindeki herhangi birine anında ödeme yapmayı sağlayan digital bir para birimi olan Bitcoin ile zekât, sadaka gibi dini ibadetler dâhil her türlü işlemin yapılabileceğini düşünmekteyim. Dini mercilerin konuyu detaylıca yani teknik anlamda inceleyip tekrar tekrar ele almalarında fayda olacaktır. 

Endonezya firmasına göre ‘helal’

Blossom Finans adlı firma, girişimci ve küçük işletmeler için mikrofinans hizmetleri veriyor.  Endonezya merkezli bir Fintech firması olan Blossom Finance’den Matthew J. Martin bunun helal olduğunu söylüyor. Matthew, Bitcoin’in hem para hem de ödeme ağı olarak düşünülebileceğini söyleyip sözlerine şöyle devam ediyor, “Bir ödeme ağı olarak, Bitcoin helaldir. Aslında, Bitcoin, geleneksel ve kapalı bankacılık ağlarının sunduğundan daha öteye gidiyor. Bitcoin, bugün geniş çapta dolaşımdaki herhangi bir para biriminden daha helal ama muhtemelen hala İslam’ın dar para tanımlamasına uymuyor. Modern para birimleri tefecilik maksatlı borcun üzerine kurulmuştur. Bu kesinlikle İslam’da yasaktır. Bitcoin, diğer yandan borç temelinde değilde bir çalışma belgesine dayanıyor ve bu en azından haram değil”

Malezya Fetva Konseyi

Malezya Fetva Konseyi, crypto sektöründe sürekli spekülasyonların olduğunu ve sektör ile ilgili bir organın olmamasından dolayı bu paraların para olarak kullanılımaya uygun olmadığını 2014 yılında açıklamıştı.

Katar İslami Araştırmalar Merkezi

İslami Finans ve Ekonomi Uzmanlarından biri olan Dr. Monzer Kahf, digital para pazarında manipülasyon yapma şansının yüksek olduğunu gerekçe göstererek digital paraların para birimi niteliğinin olmadığını açıklamıştı.

UYARI: Yukarıda ki makale yazıyı kaleme alan kişinin şahsi görüşü olup herhangi resmi veya gayri resmi bir  merciye, kuruma, derneğe veya vakfa ait görüş içermemektedir.  Yazının içeriği dini bir sıfatı olan kişi veya kişilerden bağımsız olarak kaleme alınmıştır.

ekovizyon.com.tr

#alms #zekat #bitcoin